Наталка Харытанюк - Смерць лесбіянкі

— Можа, адразу крыжаванкі? — прапанавала я і хутка пашкадавала: спадарыня Вера балюча сціснула маю руку.

А шостай, калі з радыёкропкі загучаў афіцыйны гімн і я паднялася сцішыць гук, яна скамандавала, каб я сядзела на месцы — дзяржаўныя праграмы распальвалі ў ёй нейкую першабытную ятру, яна чакала іх, яна імі натхнялася. І гэта ёй, відавочна, было для чагосьці патрэбна.

А сёмай мае нервы здалі — я прызналася, што мяне цяпер больш вабіць таямнічае слова “трансцэдэнтны”, Вялікі Час, метафізічныя маскі і рытуалы. Чым запавет Панчанкі і крыжаванкі ў газеце “Роднае слова”.

— Ты, безумоўна, таленавітая, але негрунтоўная, — адказала мне спадарыня Вера. — Ды гэта нічога — я дапамагу.

І ўжо лагодней дадала: “Вайну гэтую трэба давесці да канца — а калі не давядзеш, то і зусім не жыць табе, — на гэтых апошніх словах яна бадзёра штурхнула мяне ў плячо і ўсміхнулася.

Разумеючы, што мая суседка — вар’ятка, я пагадзілася выканаць яе заданне. Напісаць гісторыю Герояў і абавязкова надрукаваць яе. Да канца году. А яна будзе прыгадваць гісторыі для мяне. Мы будзем сустракацца час ад часу ў прысадах на Міцкевіча, дзе яна будзе штосерады ўвечары чакаць мяне на ўслончыку побач з бюстам Паэту.

У апошнюю гадзіну перад абыходам дактароў, калі яна стамілася і прыснула, я хацела прыдушыць яе подушкай. Але дактары з’явіліся раней — з добрай навіной: атручванне было несур’ёзным, нейкіх палачак, дзякуй Богу, не было, і мы маглі адпраўляцца дадому.

На развітанне яна папрасіла трымаць з ёй сувязь, прыходзіць па серадах у прысады. “Але калі толькі ты не выканаеш майго задання, — прыгразіла яна, — я сама знайду цябе. Насуперак усім Ніцшам — знайду,” — сказала яна і зазірнула мне ў вочы.

Вось і цяпер яна стаяла нада мной, трымала сваю жылістую руку на маім плячы і зазірала мне ў вочы — халодным шэрым паглядам.

— Чаго вы хочаце ад мяне? — пракрычала я, не вытрымаўшы такога пільнага позірку.

— Ёсць рэчы, Наталка, якія можна дараваць чужым людзям, — павольна пачала спадарыня Вера. — Але нельга тым, хто з твайго лагеру. Я цябе папярэджвала — ты сама выбрала гэты шлях, — спакойна сказала яна і зрабіла крок наперад. Няўпэўнена зрабіла — так, нібыта яна кепска бачыла.

Можа, я і змагла б адскочыць незаўважанай ад яе і бязгучна выбрацца на волю — вось толькі яна чула мой водар. Я бачыла, як спадарыня Вера прынюхваецца, і ўжо шкадавала, што скарысталася сёння цёцінымі духамі.

Я схаваюся ад яе ў лазе, — зразумела я праз некалькі хвілін гэтай дзіўнай гульні ў коткі-мышкі. Лазе, які вядзе “адсюль і да самай катавальні”, як пажартавала калісьці цёця. Яна і сапраўды жартавала — бо той лаз у сцяне быў усяго толькі пятлёй, якая абвінала актавую залю па перыметры. Ці ведала спадарыня Вера пра гэта? І што значыла гэта сляпая пятля — змяя, якая закусвае свой уласны хвост — у планіроўцы езуітаў?

Змяя, якая закусвае свой уласны хвост — вось вяршыня дасканаласці літаратурнай формы, сказаў мне аднойчы амерыканскі прыяцель. Іншаму амерыканцу я б не дала веры — але гэты перакладаў Борхэса, і таму я запомніла яго словы. І вось цяпер гэтая дасканалая форма магла заглынуць мяне, зацягнуць у свой вір — як у палон — злучыўшы пачатак з канцом. Падпарадкаваўшы маё жыццё законам свайго жанру. Жанру, у якім парушаная раўнавага патрабуе расплаты. У якім любыя ўцёкі заканчваюцца вяртаннем. У якім няма месца негрунтоўнасці.

— Я навучу цябе грунтоўнасці, — выгукнула старая і хацела была схапіць мяне за плячо. Ды я выгнулася ў апошняе імгненне і пабегла. Я скочыла за фіранку на сцяне — і патрапіла ў абсалютна цёмны лаз. Выкалі вока — цямней не будзе. Спадарыня Вера сапела ўсяго ў некалькіх метрах ад мяне — яна таксама зайшла ў лаз і ад нечаканасці спынілася. Я ж набралася роспачнай мужнасці і, не адрываючы рук ад муроў, рушыла наперад, так хутка, як толькі магла. Старая, відавочна, адставала — яна фыркала і чмыхала, усё далей і далей у мяне за спінай. Калі ж я нарэшце абышла ўсю залю па перыметры і выскачыла з лазу, рукі мае трусіліся, а ў вачах рэзала, ды я спрамаглася знайсці патаемную цагліну ў сцяне — з прывітаннем ад Івана Іванавіча — пра якую расказвала мне цёця, і націснула на яе: дзверы пачалі павольна зачыняцца. Настолькі павольна, што рот мой паспеў перасохнуць, а плечы схаладнець. Сэрца стукалася так гучна, што я ледзьве чула яе крокі — старая бегла да мяне і была ўжо зусім блізка, калі дзверы зачынілі выхад напалову. І вось я ўжо бачу яе абрысы, а шчыліна яшчэ — сантыметраў дваццаць — яна прасунецца. Пяць сантыметраў, а яна ўжо навалілася плячом на дзверы. Ды толькі дзе ёй даць рады з езуіцкім механізмам. Два сантыметры — і яе рука паспела ў апошні момант праціснуцца і ўхапіцца за маё плячо.