Наталка Харытанюк - Смерць лесбіянкі

Каля факультэта здарылася яшчэ адна непрыемнасць — і цяпер я ўжо не сумнявалася: сінія тыгры мяне даганяюць.

Мяне напалохала кабета з празрыстым пакетам у руках: яна ішла мне насустрач, і акурат у той момант, калі мы параўняліся, яе пакет падскочыў і, вырваўшыся з яе рук, упаў на снег ля маіх ног. У пакеце біліся дзве рыбіны. Як дзве душы, што часам раздзіраюць чалавека з сярэдзіны.

І мне прыгадалася гісторыя Ейтса пра двух людзей, у якіх была наадварот адна душа на дваіх: калі адзін з іх засынаў, другі прачынаўся. Іх сімвалам былі два чалавекі, якія на гачку неслі адну цяжкую рыбіну.Тады ж я зразумела, чаго мне так бракавала: мне не давала спакою тая мая другая праява душы.

Я не магла з ёй сустрэцца. Больш не магла — Ганну забілі.

Але дакрануцца да яе — яшчэ магла.

І раптам — рыбіна выскачыла з пакета. На снезе яна выглядала сіняю. Некалькі імгненняў я глядзела на тое, як яна назаўжды засынала — на зледзянелым сумёце. Як мая душа — пад цяжарам праклёнаў, — падумала я тады і не змагла ўпорацца з хваляю вантробнага жаху, які ўвесь гэты час круціўся вакол мяне — а цяпер пратачыўся ў сярэдзіну.

На факультэце нас чакала яшчэ тая праява: маладыя літаратары, пакуль ніхто не пачаў апекавацца імі, заапекаваліся самі сабой — яны пачалі гуляцца ў спайдэрменаў. Восем чалавек спрабавалі перасоўвацца па прыступках на выпрастаных руках і нагах. Па гістарычных сходах васямнаццатага стагоддзя. Побач з галавой Сакрата.

З усіх канцоў усіх калідораў даносіліся іх крыкі.

Як лебедзь крыламі, цёця забіла ў далоні — і з кожным ударам крыкі станавіліся цішэйшымі. І вось яны ўжо збіраюцца ля яе. Вось яна бярэ іх увагу. Спачатку кажа нешта выпадкова бадзёрае. Пасля, калі яны падцягнуліся бліжэй, пра нешта пытае і запрашае да сябе ў кабінет на каву. На развітанне цёця паспявае шапнуць мне голасам Рычарда Гіра: галоўнае, не губляць кантакт вачыма. І сыходзіць — затуленая стракатымі шалікамі і радаснымі гэстамі.

На сходах засталіся стаяць аўтар дэтэктываў Віталь і лабарантка. Мне чамусьці стала да болю страшна апынуцца на самоце ў гэты момант. І я загаварыла пра тое, што яднала ўсіх нас — пра следства. Якое, відавочна, нікуды не зварухнулася.

— Як выцягнуць гэтае следства на святло? За якую нітачку? — спытала я, сядаючы на сходы: каб паказаць, што размова мае быць працяглай. Толькі б яны не сышлі. Толькі б не пакінулі тут адну. Галоўнае — не губляць кантакт вачыма, — згадала я словы цёці.

Але Віталь не глядзеў у мой бок — галоднымі вачыма ён працінаў лабарантку. Яе белыя пухкія кудзёркі, як быццам сатканыя са снегу. Яе тонкія плечы.

Адзінай нітачкай разумення, за якую можна было б вывесці следства і якая магла б выратаваць нашу размову цяпер, была гісторыя пра майстэрства задаваць правільныя пытанні. Гэта была адна з маіх першых настаўніцкіх мудрасцяў, і я наважылася распавесці яе — каб так утрымаць Віталя і лабарантку каля сябе на гэтых вусцішных сходах.

— Група, якую мне даверылі сёлета ў верасні ва ўніверсітэце, слаба разумела ангельскую мову на слых, — пачала я і, відавочна, міма. — Ведаеце, гэта ўжо пакаленне цэнтральнага тэставання — і яны безнадзейныя. Выпрабаваўшы ўсе вядомыя мне метады, я прапанавала студэнтам неартадаксальны спосаб змагання са сваім няўцямам — я папрасіла іх не прызнавацца, што яны нечага не зразумелі. Ухапіцца хаця б за адно слова, хай сабе і нязначнае, і любым коштам падтрымліваць са мной размову пра пачутае. Абачліва падбіраючы фразы — каб сябе не выдаць. Я іх хацела навучыць маскіравацца.

Лабарантку апошнія мае словы відавочна зацікавілі, яна павярнулася ў мой бок — і я, цяпер ужо больш упэўнена, працягвала.

— Праца пачала спорыцца. Яны практыкавалі тактыку маскіроўкі на аўдзіраванні па іншых мовах — кітайскай і нямецкай. І гэта давала плён — выкладчыкі пачыналі іх хваліць, усе загаварылі пра раптоўны прагрэс, пра маю дзіўную новую методыку. Мне дзякавалі — напрыканцы семестра трэццякурсніцы нават падарылі каланхою ў квецені — пакрытую пяшчотнымі кветачкамі малінавага колеру. А цяпер, калі я згадваю пра гэты свой эксперымент, я бачу ў ім геніяльную метафару нейкага іншага разумення — у якім мудрыя людзі пагаджаюцца не пытаць адно аднаго надта глыбока, дазваляюць падмануць сябе. Толькі дзеля таго, каб у рэшце рэшт зразумець усё і цалкам.