Максім Клімковіч - Мяжа па даляглядзе

Лекара я купіў хутка і нечакана для сябе танна. Але ўсе адно да карчмы дабраўся толькі ў прысмерку. Стаяла яна ды, напэўна, і цяпер стаіць у даволі-такі злавесным месцы — за мяжой мястэчка, на скрыжаванні трох дарог, у яловым лесе.

У двары мітусіліся людзі, запрагалі коней, ладавалі фурманкі. Гучала сварка, адны прасіліся, каб іх падвезлі, другія адмаўлялі. Усе рабілася раздражнена, не было відаць усмешак, не чулася жартаў. У дальнім куце двара стаяла карэта без коней. На падножцы сядзеў перапуджаны фурман, а побач прываліўся да кола безуважны да ўсяго карчмар. Відаць, ён што мог зрабіць, каб затрымаць людзей, зрабіў, а таму лічыў дарэмным лішні раз скаланаць паветра. Я ўехаў у двор, адна за адной з яго пачалі выязджаць фурманкі.

— Куды ўсіх гоніць пад ноч? — спытаў я ў карчмара.

— А хіба пану не казалі ў мястэчку? Гэта ж добрых паўгода пройдзе, покуль хто наважыцца зноў спыніцца ў мяне. Каб такое здарылася, ды ў мяне!.. Вось я пану раскажу, то і ён паедзе, ён паедзе, а мне заставацца, кінуў бы ўсе, каб не баяўся, што пакрадуць. Гэта ж пры пустой хаце разам з дзецьмі і жонкай у пуні начаваць,— карчмар ажно заплакаў.

— Дык што тут здарылася? — не вытрымаў я.

— Нарабіў тут адзін,— спуджаны фурман устаў,— заехаў сёння малады шляхціц, не раўнуючы такі, як пан, сядзеў за сталом, нічога не еў, адно віно піў і нож у руках круціў, вочы шалёныя ў яго былі. А потым раптам пры ўсіх шах і той нож сабе ў горла. Відаць, жылу перабіў, то і кроў струмянем праз увесь стол, на талеркі, на келіхі. Адразу сканаў. Цёплы яшчэ ў сваім пакоі ляжыць. Тут якраз войт з мястэчка быў, то ён у рэчах нябожчыка паперы знайшоў, падпісаныя князем. Вось і загадаў мерцвяка тут трымаць, а сам да князя ў горад паімчаў даведацца, што рабіць.

— А ты чаго застаўся? — я вагаўся, злазіць мне з

каня ці не.

— Як мой пан, так і я,— фурман прымусіў сябе гаварыць спакойна,— ён як крыкі пачуў, то выйшаў з пакоя, паглядзеў, што той шляхціц ужо нежывы, і назад. Я заходжу, пытаюся, ці закладаць коней, бо ўсе людзі сабраліся гуртом ехаць — не так страшна ўночы, як па адным. А ён і кажа: «Дурні, мне тут спакайней, бо калі яны пазбягалі, то сюды ад жаху і ніводны злодзей не залезе. Самае бяспечнае — тут сядзець, а не ўночы па дарогах цЄгацца». А нябожчык у яго якраз за сцяной ляжыць,— фурман змоўк і глядзеў, якое ўражанне выклікаў у мяне.

Я выехаў за браму і спыніўся на дарозе, самым моцным жаданнем было як мага хутчэй паехаць адсюль. Здавалася, нібыта мне на твар, на кавалак мяса, што падносіў да вуснаў, пырснула чалавечая кроў. Нізкае сонца афарбавала жвір дарогі чырванню.

«Паехаць можна,— падумаў я. — А калі з раніцы я не паспею да прыходу лекара, той не знойдзе мяне і вернецца дадому? Але ж не гэта самае страшнае. Вось калі прыедзе Марына, яе занясуць у карчму, а там яна даведаецца, што нейкі малады шляхціц, падобны да мяне, парануў сабе горла нажом. А мяне побач не будзе. Ці не вырашыць яна, што гэта быў я? Але застаўся ж начаваць гаспадар спуджанага фурмана, а ў яго, напэўна, справа менш пільная за маю».

Я зноў заехаў на двор.

— Паслухай,— сказаў я карчмару,— мне трэба два пакоі на два дні.

— Пан жартуе, а мне не да жартаў. Нашто два? Хіба што для коней, тады чаму не тры?

— Вось грошы наперад.

Карчмар сціснуў манету.

— Два пакоі? І ўсе?

— Не зусім, пакінь рэшту сабе. Заўтра зробіш яшчэ адну справу. — Я саскочыў з каня. — І змый усю кроў у ядальні! Заўтра сюды прыедуць жанчыны і заплоцяць табе за другі пакой яшчэ.

Я прытрымаў карчмара за крысо лапсардака і растлумачыў, што мне ад яго трэба.

3. У гісторыі з'яўляецца другі Фабіян

Я сядзеў за доўгім сталом пад нізкай, успёртай на драўляныя слупы столлю ядальні. Гарэлі ўторкнутыя ў рыльцы бутэлек дзве свечкі. Падлога і стол былі яшчэ мокрыя, у рэдкіх падсохлых плямах. Карчмар пастараўся, каб змыць кроў, пахла воцатам. Сам карчмар разам з сям'ёй і фурманам перабраліся спаць у пуню.

Я сядзеў адзін перад квартай віна. Есці я не мог, хоць нават і не снедаў у той дзень. Піў віно — галава ад яго рабілася адно больш цвярозай. Перада мной быў пакой нябожчыка. Я пазбягаў глядзець на дзверы, бо кожны раз, як міжволі мой позірк спыняўся на іх, рабілася страшна, і страх не знікаў, як я адводзіў позірк, а мацнеў з кожнай хвілінай. І вось, калі я нарэшце падумаў, што гісторыя пра смелага гаспадара, расказаная фурманам, звычайная байка і нікога ў карчме, акрамя мяне і нябожчыка, няма,— дзверы адчыніліся.

Гаспадар фурмана з першага позірку падаўся мне чалавекам незвычайным. Ён, відаць, таксама не клаўся яшчэ спаць гэтай ноччу, ды і не мог я яго пабудзіць, бо сядзеў да гэтага ціха, кожны мой рух дадаваў мне страху. На ім было багатае, але без упрыгожванняў, адзенне. Доўгія боты складкамі ссунуліся ніжэй каленяў. Твар гладка паголены. Цёмныя, з сівізной валасы даходзілі да карункавага каўняра. Незвычайнымі былі яго паводзіны. Ён не павітаўся, нават не кінуў якой-небудзь нязначнай фразы, падышоў і сеў насупраць мяне. З добраю чвэрць гадзіны мы сядзелі моўчкі, а можа, гэта цягнулася і пару хвілін, бо ноччу, калі не спіш, час доўжыцца не так, як удзень.