Максім Клімковіч - Мяжа па даляглядзе

Пяхоце і артылерыі было загадана заставацца на месцы, а коннікам, каб не вельмі адрознівацца ад гаспадароў, злёгку перапэцкацца гразею, зняць адзін бот, пакласці ў яго пальчаткі і прымацаваць да сядла. Калі ўсе гэта будзе зроблена, быць гатовымі выступіць за сваімі гаспадарамі. Напрамак — замак старога князя. Мэта — заручыны князёўны з маладым князем.

Пад разгорнутымі штандарамі напалову босыя коннікі з каранаванымі асобамі на чале рушылі наўздагон сонцу. Луналі капелюшы і крыкі «Ура!!!», як пасля вялікай перамогі.

5

Князёўна цэлы дзень сачыла з балкона, як цень яе вежы сунуўся па зямлі, як ён пераломліваўся на дахах замкавага палаца, як ён сцякаў у ваду рова, як

даўжэў на лузе, як, нарэшце, неймаверна даўгі, ён не крануў лес.

На даляглядзе ўзніклі ледзь бачныя коннікі. Князёўна не магла ды і баялася разглядзець, чые над імі штандары — бацькавы ці маладога князя. Яна зразумела, што вайна скончана і пераможца спяшаецца да замка, а пераможаны або нежывы ляжыць за даляглядам або едзе са связанымі рукамі ў канцы абозу. Яна адчула, што аднолькава баіцца пабачыць і пераможцу і пераможанага, кім бы ён ні быў.

Князёўна вярнулася ў пакой, паклікала пакаёўку, загадала перакруціцца на месцы.

— Сукня ў цябе даволі прыстойная,— сказала князёўна,— ты ўсе яшчэ хочаш быць князёўнай?

— ???

— Ты не хочаш памяняцца сукнямі? Ты станеш на адзін вечар, кім марыла быць усе жыццё. Гэта загад!

— Князёўна!

— Хутчэй пераапранайся, выйдзеш на балкон і будзеш вітаць войскі.

Князёўна расправіла сукню.

— На жаль, я ніколі не верыла, што мы падобны адна да адной, а зараз шкада, няма люстра. І гладзі, не рабі ляманту.

Князёўна хуценька збегла па сходах, мінула гвардзейцаў, мінула браму, выйшла на луг і зірнула на постаць у бальнай сукні. «Спяшайся, пераможца!» — падумала яна.

Не дайшла князёўна яшчэ да першых дрэў, як з лесу вылецеў коннік — веставы ганец яе бацькі. Князёўна ледзь паспела прыкрыць палову твару.

— Куды ідзеш? Ноч набліжаецца. Лепей спяшайся ў замак, дзяўчынка. Князі памірыліся. На сёння прызначылі заручыны князёўны з маладым князем. Мо калі паспееш першай паведаміць сваей гаспадыні такую навіну, то яна і падорыць сукню, аб якой ты марыш. Спяшайся.

Веставы ганец сціснуў бакі каня шпорамі і паімчаў да замка.

Князёўна з хвіліну гладзела яму наўздагон, потым села проста на траву і сказала ўголас:

— Нашто спяшацца, калі яна ўжо падорана. Дзень нараджэння і заручыны розныя святы, таму і сукні павінны быць рознымі, свае на кожны фэст. А тое, што на мне зараз, самае што трэба, каб сядзець на ускрайку лесу.

Нарэшце я магу расказаць праўду. Раскласці звяно за звяном той ланцуг жахлівых здарэнняў. Пра іх памятаюць, расказваюць і сёння. Яны ўжо склаліся ў паданні. І мая праўда будзе толькі адной з версій. Бо людзі не жадаюць ведаць, як было на самой справе, яны прымаюць той варыянт, які ім пасуе.

Цяжка паверыць у тое, што адбылося. Але для гэтага трэба бачыць прывідны туман над начным возерам, сполахі агню, чуць нязрушную цішыню і разумець безвыходнасць абставін. У смерць заўсёды цяжка паверыць, асабліва калі яна побач, у адным з табой пакоі. Разуменне смерці прыходзіць не тады, як сутыкаешся з ёю, а сам-насам, у адзіноце, калі пачынаеш успамінаць.

Цяпер я магу расказаць праўду, бо поруч няма нікога з тых, што былі разам на выспе. Ёсць толькі магілы і абарваныя сувязі. Колькі ўжо версій і здагадак чуў я аб той трагедыі. А я не расказаў праўды, бо ўсе лічылі, што змогуць разабрацца лепш за мяне — таго, хто быў там ад першага імгнення да апошняга, таго, хто бачыў забойцу на ўласныя вочы, сядзеў з ім за адным сталом. Яны лічылі, што ведаюць больш за мяне, лічылі, што маюць права судзіць, і толькі чакалі ад мяне пацвярджэння гэтаму.

Да праўды так і не дайшлі, бо не хацелі яе ведаць. Я мог і тады расказаць яе, але хто б даў мне веры, ды і каму было расказваць.

Мне самому, калі тая жахлівая ноч перакулілася світанкам, смерць падалася мрояй. Я проста ведаў, што так было на самай справе, і не больш за тое. Нашто было пераконваць астатніх? Лягчэй з-за гэтага не сталася б нікому. Ні мне, ні ім.

Мы заўсёды хочам зрабіць адно, атрымліваецца другое, а памятаем мы ўжо трэцяе. Так што і мая праўда — толькі мая, у кожнага была, відаць, уласная. Але ж я магу ўспамінаць, а другія толькі здагадвацца.

— Дзякуй,— сказаў я,— спадзяюся, хопіць,— паклаў на прыборную панель храбусткую банкноту.