Леанід Дайнека - Людзі і маланкі

— Вам каго, малады чалавек? — шапялявячы, спытаўся ў яго пажылы афіцэр з доўгім, шэрым і маршчыністым тварам.

У афіцэра былі бліскучыя, як люстраныя, боты. Антон, збіваючыся, расказаў, хто ён, адкуль і што яму трэба. Толькі пра ваўкоў не сказаў, падумаў: не павераць.

— Дык з'езд жа яшчэ ўчора пачаўся, — схіліў набок галаву, быццам пасля купання выліваў ваду з вуха, маршчыністы афіцэр. — Народны з'езд... А вы спазняецеся... А-я-яй...

Антон перамінаўся з нагі на нагу, адчуваў, як нарастае звон у галаве. Чамусьці падумаў: «Добра, што я боты абуў, а то зусім сорам быў бы, хоць у апраметную правальвайся...»

Мужчына ў цывільным напісаў на кавалачку паперы цыдульку, падаў Антону:

— Аддасце нашым людзям каля ўваходу ў тэатр, і вас прапусцяць...

Антон, з палёгкай уздыхнуўшы, выйшаў з пакоя. У галаве раптам закружылася, нейкі гарачы востры малаточак стукнуў у скронь. Баючыся ўпасці, ён абапёрся рукамі аб сцяну. Стаяў, хапаў паветра, аддыхваўся. За дзвярыма гучна гаварылі:

— Вось ён — наш народ... Ні ступіць, ні слова сказаць не можа... Падумаць толькі, забыўся, калі з'езд пачынаецца... А выпіць ужо з раніцы не забыўся... Заўважылі, якія мутныя вочы ў гэтага малайца?..

На імгненне стала ціха, а потым глухі з'едлівы голас выдыхнуў:

— М-да-а... Экземплярчык...

«Гэта пра мяне», — падумаў Антон. Але не было ні крыўды, ні злосці — адна стома. Ён паціху плёўся да тэатра, аддаў чарнавусаму і матросу цыдульку. Яго прапусцілі ў тэатр. Толькі ён увайшоў у вестыбюль, як з глядзельнай залы з шумам, з кашлем, з размовамі паплыў народ. Пэўна, аб'явілі перапынак. Антон прыціснуўся спінай да халоднай сцяны. Каля яго, таўхаючы ўсіх локцямі, плячамі, нават наступаючы на ногі, ішлі да дзвярэй дэлегаты з'езда. У Антона аж замільгацела ўваччу. Розны быў тут народ. Шмат спраўных, чыстых з твару, добра апранутых. Гэткія ішлі і гаварылі ўпэўнена. Былі афіцэры, з залатымі пагонамі, з рашуча закручанымі вусамі. Цяжка ступаючы, прыклаўшы насоўку да бліскучага спатнелага лба, прайшоў генерал. Быў ён чырвоны ад гарачыні і лысы, як курынае яйка. Шэрымі чародкамі плылі паўз Антона вяскоўцы. Яны гаварылі мала, больш разглядалі людзей ды столь і сцены, размаляваныя яркімі фарбамі. Некаторыя з іх трымалі ў руках палатняныя торбачкі.

Антон стаяў каля сцяны і кашляў. На яго азіраліся. Але ён не мог авалодаць з сабою. З холаду трапіўшы ў цёплую будыніну, ён зусім раскіс. Абыякавасць расцякалася па ўсім целе. Блішчалі перад вачамі залатыя пагоны, медныя гузікі, ружовыя лысіны.

Быццам начныя светлякі танцавалі нейкі незразумелы танец.

«Дзе б мне сесці? — падумаў Антон. — Хоць на падлогу... Абы сесці».

Ён аж уздрыгнуў, калі на плячо яму лягла нечая рука. Падумалася чамусьці, што гэта прыйшоў той матрос-вартавы, выганяць на вуліцу. Але гэта быў Аркадзь Гайкевіч. Схуднелы, з запалымі шчокамі, з прыгожым бляскам у сініх вачах. На ім была белая кашуля з чорнай манішкай, шэры суконны касцюм, насатыя карычневыя чаравікі.

— А я думаў, ты ўжо не прыедзеш. Дзе ты быў? — пачаў распытваць Аркадзь.

Антон вельмі ўзрадаваўся, што ў гэтай калатнечы, у гэтым людскім віры сустрэўся яму знаёмы чалавек, зямляк. Ён глядзеў на Гайкевіча, як на свайго збаўцу. І ўсё чыста расказаў яму: як ноччу ішоў адзін па лесе, як напалі на яго ваўкі, як ён калаціўся на зледзянелай бярозе.

— Ну і прыгоды, — пакруціў галавою Аркадзь, і Антон здагадаўся, што Гайкевіч не верыць яму. Слухае, робіць выгляд, што спачувае, але не верыць.

— Я не маню, — загарачыўся Антон. — У мяне нават торбачку з хлебам ваўкі з'елі...

— Дык ты што — галодны? — пацікавіўся Аркадзь, але голас у яго быў роўны, абыякавы. Антон хацеў усё растлумачыць, ды ў гэты час са званком у руках выйшаў у вестыбюль высачэзны белавалосы матрос.

— Грамадзяне дэлегаты, прашу ўсіх на свае месцы! — крыкнуў матрос і зазваніў.

— А ў мяне ж месца няма, — разгубіўся Антон.

— Ідзі за мной, — узяў яго за рукаў Гайкевіч.

Яны ўвайшлі ў залу, што гула і гаманіла на розныя лады. Антон яшчэ ні разу не бачыў гэтулькі людзей у адным месцы. Яму здавалася, быццам усе гэтыя людзі глядзяць на яго, быццам гэтыя людзі насміхаюцца над ягонай няўклюднасцю, сарамяжнасцю, над ягонымі бруднымі вялікімі ботамі і простай паркалёвай кашуляй. Світку і шапку ён зняў, трымаў іх у руках. Ціснучыся да сцяны, яны з Аркадзем прайшлі ў самы далёкі кут асветленай яркімі агнямі залы. Аркадзь пасадзіў яго на крэсла, загадаў:

— Сядзі тут і нікуды не сыходзь... А я на хвіліну адлучуся. Мне трэба старшыні з'езда пару слоў сказаць.