Вінцэсь Мудроў - Багун

Зь Лёнькам Холадам яны вучыліся ў адной групе, і чатыры курсы запар, аж пакуль сябар не ажаніўся з дачкой прафэсара Мамута, жылі ў адным інтэрнацкім пакоі. Час той схаваўся ў правідным тумане і рэдка калі згадваўся. Але вось дзіва: скалануў тэлефонную мэмбрану, прадзёрся скрозь сіта дробных дзірак Лёнькаў голас і ўваччу паўстаў заліты сонцам пакой на чатыры ложкі, шызы цыгарэтны дым пад высокай стольлю і парэпаныя дзьверы з прыбітым да іх партрэтам Гэмінгуэя — таго самага, купленага ў ленінградзкім Доме кнігі. Згадаліся вясёлыя п’янкі за хісткім, укаранаваным гарачай патэльняй сталом, “храп” да самай раніцы, любошчы ў прыцемным інтэрнацкім калідоры, а яшчэ прыгадаўся слоік са здорам, які яны налаўчыліся кідаць кожнаму, хто ўваходзіў у пакой, і той вымушаны быў яго лавіць, пэцкаючы тлушчом пінжак альбо кашулю. Усе тры дні, пакуль ён рыхтаваўся да паездкі, успаміны лезьлі ў галаву і нават тут, на віхурыстай плятформе, зьнянацку і не да места згадалася, як яны зь сябрам прапіліся на голую бэлю, не заплацілі за месца ў інтэрнаце, і цэлы месяц спалі без падушак, на мулкіх панцырных сетках, падклаўшы пад галовы падшыўкі часопісаў “Молодой коммунист”.

На пятым курсе Лёнька пабраўся з прафэсарскай дачкой — белатварай прыгажуняй Сьветкай, якая да таго часу скончыла Інстытут культуры і працавала на бацькавай катэдры лябаранткай. Холада тады ўсе прызналі кар’ерыстам, і хаця ён патрапіў па разьмеркаваньні ў асьпірантуру, кар’ерыстам Лёнька ня быў: у яго былі іншыя захапленьні. Яшчэ ва ўнівэрсытэце заняўся псыхалёгіяй. Чытаў замежныя часопісы, рабіў зь іх пераклады і, зрэдзьчасу, даваў яму, Івану, аркушыкі папяроснай паперы з падсьлепаватым, пад капірку друкаваным тэкстам. “Артыкул Адлера”, — казаў сябрук, стаіўшы голас. Артыкулы гэтыя Іван, вядома ж, не чытаў. Прабягаў вачыма пару абзацаў, салодка пазяхаў, аддаваў лісткі гаспадару, і той, хаваючы іх ад чужых вачэй, усё тым жа стоеным голасам прамаўляў: “Зараз Райха перакладаю”.

Ужо ў асьпірантуры заўзятара Адлера і Райха пацягнулі ў славуты Камітэт. Рэквізавалі валізу зь літаратурай, прачыталі лекцыю аб варожых падкопах, прымусілі падпісаць нейкую паперу. Зь цесьцем таксама, відаць, пагаманілі, бо стары Мамут потым цяжка захварэў, а праз пару месяцаў памёр. З тае пары жыцьцё Лёнькава пакацілася пад адхон. Увесну прыгажуня-жонка паехала на адпачынак у Крым і там, пад паветкай пляжнай кавярні, пазнаёмілася з футбалістам ерэванскага “Арарату”; спэцкурс “Псыхалёгія чытаньня”, які ён вёў у Інстытуце культуры, скасавалі, а неўзабаве, з ініцыятывы сакратара ўнівэрсытэцкага парткаму, у асьпірантуры правялі камсамольскі сход, на якім асьпіранта Холада назвалі ідэалягічным дывэрсантам…

Віхор, што вылецеў з падваротні, налёг на скронь, працяглым гудам азваўся ў вадасьцёкавай трубе. Плятформа паволі апусьцела, і толькі на вакзальным ганку сноўдалася колькі невыразных, як марлей спавітых постацяў.

На вакзале яго абяцалі сустрэць, таму Іван і стаяў на зыры, прымружана пазіраючы на бокі, і ў той момант, калі ён, абабіўшы сьнег з чаравікаў, памкнуўся пайсьці на аўтобусны прыпынак, з падваротні, адкуль кагадзе вырваўся віхор, гэтак жа імкліва вылецеў даўгяла ў бабровай шапцы. Насаты, аточаны шчыгульнай гэмінгуэеўскай бародкай твар... дробныя маршчыны ля вачэй... зьбянтэжаная ўсьмешка на бяскроўных вуснах. Даўгяла схапіў яго ў ахапак, адарваў ад зямлі, і толькі цяпер, матлянуўшы ў паветры нагамі, Іван пазнаў сябра.

— А я цябе паўсюль шукаю. Два разы пэрон абабег, — ад Лёнькі — Іван адзначыў гэта з пачуцьцём лёгкай трывогі — пахла дарагім дэзадарантам.

— Цябе на пазнаць, — выдыхнуў Іван, ляпнуўшы Холада па сьпіне, — барада, бабёр, кажух... — голас Іванавы здрыгануўся, — ад Валянтыно.

— Валянтыно кажухоў ня шые, — жартам прамовіў Лёнька Холад, і сябры, захінаючыся рукамі ад ветру, рушылі да белага мікрааўтобуса, што стаяў наўзбоч прывакзальнага пляцу.

— Колькі гэта мы ня бачыліся? Здаецца, дзесяць гадоў, — зыкнуў Лёнька насустрач ветру, а госьць, гэтак жа зычна, запытаўся:

— А ты памятаеш, як мы на голых ложках спалі?

— Гэта калі камэндантка сяньнікі забрала? — рагатнуў Лёнька, і з воклічам: — Ваня-а! — абняў сябрука за плечы.

У салёне мікрааўтобуса ўжо сядзелі людзі. Відаць, прыехалі тым жа цягніком. Аднаго зь іх, прафэсара Гомана, Іван ведаў і з задавальненьнем паціснуў сухую і цёплую, а таму й прыемную прафэсарскую руку.

— Доктар Рыдлеўскі з Варшавы, — адрэкамэндаваўся хударлявы, з пакамечаным тварам тыпус, рука якога была халоднай і вільготнай; прозьвішча трэцяга ўдзельніка канфэрэнцыі — мажнога, рабаціністага мужчыны, Іван не дачуў і піхнуў дзеля поціску ня ўсю пяцярню, а толькі два пальцы.