Вінцэсь Мудроў - Багун

Па выхадных днях тэлефонныя званкі гучалі надзвычай рэзка і адрывіста, яны зьбівалі сардэчны рытм, руйнавалі жыцьцёвыя пляны, а таму Іван, перш, чым падхапіць слухаўку, незадаволена крахтануў і памацаў далоньню тое месца, дзе білася млявае сэрца.

— Вань, ты?! — прагучала зусім блізка; Іван нават азірнуўся, выглядаючы — ці не гукнуў Лёнька Холад аднекуль з-за сьпіны.

У слухаўцы штосьці бомкнула, і той самы Лёнька Холад, ашчаджаючы тэлефонны час, загаварыў без прэамбул:

— Мы тут канфэрэнцыю ладзім. Дваццаць пяць удзельнікаў, і ты ў іх ліку. Так што вылазь, стары барсук, з нары...

— А што за тэма? — з робленай цікавасьцю запытаўся Іван, паціраючы далоньню няголенае падбародзьдзе.

— “Славянскі лёс Эрнэста Гэмінгуэя”.

— Вас там што, настальгія апанавала? Які Гэмінгуэй? На яго даўно ўсе забыліся...

Лёнька Холад такіх аргумэнтаў як і ня чуў:

— У цябе там пра Гэма артыкул быў... вось яго і вязі... Заезд шаснаццатага. Не прыедзеш — будзеш сьвінь-нь-нёй з трыма “эн”! — і не пасьпеў Іван згадаць пра хранічны бранхіт, як Лёнька, гукнуўшы: — Прывітаньне Любе! — зьнік у тэлефонных глыбінях, пакінуўшы па паверхні бурбалкі — кароткія гудкі.

Жонка Люба выйшла з ваннай, выцерла рукі прыполам халату.

— Холад званіў. На канфэрэнцыю запрашае.

— Ну дык як... паедзеш?

Іван не адказаў. Пайшоў у залю, плюхнуўся ў фатэль і, сашчаміўшы пальцы за патыліцай, стаў глядзець у нізкую столь. Глядзеў доўга, з прыкрасьцю — ехаць нікуды не хацелася, — але неўзабаве вочы ягоныя летуценна бліснулі, і жонка Люба, цягнучы на гаўбец мокрую бялізну, прамармытала:

— Ну што сядзіш, як поп на прычасьці?

Ён схамянуўся, кашлянуў у далонь, паспрабаваў вярнуць у душу панылую звычайшчыну, ды ня здолеў: скурчаная душа нечакана выпрасталася, яе крануў халодны ветрык успамінаў і ўваччу паўстаў Гэмінгуэй — той самы, усьмешлівы, у швэдры грубага вязаньня, якога ён некалі абагаўляў, якога спрабаваў чытаць у арыгінале і якому прысьвяціў тры старонкі кандыдацкай дысэртацыі. І яшчэ згадаў, як колісь, прыканцы шасьцідзясятых, езьдзіў у Піцер і тры гадзіны стаяў у чарзе — на Неўскім праспэкце, наўзбоч Дома кнігі, — каб набыць партрэт свайго куміра. Тады, памятаецца, быў сакавік, ад зыркіх капяжоў калола скроні, і ўвушшу зьвінела ад ляманту кагарак, што лёталі над каналам. Апанаваны неспакойным пачуцьцём — ці то крыўды, ці то нейкай недарэчнай страты, Іван пайшоў у вітальню, узьлез на хісткую табурэціну, з заклапочаным тварам стаў поркацца ў антрэсолі. Поркаўся доўга, выкідваючы долу розны хломазд: раман-эпапэю Ільлі Гурскага “Вецер веку”, важкую, пазначаную колам гарачай патэльні, таміну выбраных артыкулаў і прамоваў П.М. Машэрава; трымаючы за шнур, спусьціў на падлогу перагарэлы прас і, нарэшце, выцягнуў з глухіх антрэсольных лёхаў прапылены гэмінгуэеўскі партрэт. Выцершы кардоніну рукавом, Іван піхнуў яе за шкло кніжнай шафы, а перахапіўшы жончын позірк, прадэклямаваў Робэрта Джордана, гэмаўскага героя: — “Сьвет — добрае месца, і за яго варта біцца”.

— Куды ўжо табе біцца, — выдыхнула жонка і, йдучы на гаўбец, незаволена грукнула медніцай.

Ля багажнага вазка, што стаяў упоперак плятформы, натоўп расьцякаўся на дзьве плыні. Адны ішлі да вакзалу, другія — іх была большасьць — рушылі на пераходны мост. Ня ведаючы — куды ісьці, Іван прыцішыў крок, азірнуўся і ў тую ж хвілю шапка, што надзейна сядзела на патыліцы, зьехала на вочы і за сьпінаю незадаволена выдыхнулі: — Стануць, як загароды...

Кабета, што цягнула на плячы скручаны ў трубку дыван, яшчэ нешта прабурчэла і Йван, паправіўшы шапку, таропка адышоў убок.

Увечары, калі сядаў у цягнік, на дварэ было адліжна, цяпер жа прымарозіла і ранішні халадок зацята падбіваўся пад крысо палітону, непрыемнымі дрыжыкамі кранаўся сьпіны. Пругкі вецер зьдзімаў з вакзальнага даху туманістую замець, кідаў у твар сухія сьнежныя крупы, і паўсюль, куды ні кінь вокам, шнуравала і віравала белая кудаса.

Апошнія пяць гадоў Іван на канфэрэнцыі ня езьдзіў: не было ахвоты. Пяць белых зімаў праляцелі над лабатай Іванавай галавой. Белагрывыя завірухі шкуматалі па чарзе крысо лядашчага палітону й калашыньне штаноў, секлі шчокі сьнежнымі крупамі, напорліва піхалі ў зад, спрабуючы разварушыць, страпянуць, прымусіць яго сесьці за доктарскую дысэртацыю, ці хаця б напісаць праблемны артыкул — пра дабратворны ўплыў расейскай мовы, аднак Іван не страпянаўся. Ён са здушаным крэканьнем падымаў каўнер, нацубліваў глыбей на вочы шапку і, мружачы левае вока, ішоў ва ўнівэрсытэт чытаць лекцыі па мовазнаўству. За пяць гадоў галава Іванава палысела, дэмісэзонны, гэдээраўскага пашыву палітон дарэшты пацёхкаўся, выхадныя штаны сталі тапырыцца ў каленях, а жыцьцёвыя інтарэсы засяродзіліся выключна на тэлевізары ды на балбатні з калегамі-выкладчыкамі. Душа скурчылася, завапнавалася, схаладнела, як перад вялікім абледзяненьнем, і раптам надарылася дзіва — Лёнькавы званок. “Вань, ты?” — гукнуў з тэлефонных глыбіняў сябрук, і ў той жа міг Іван адчуў, як душа бязважкім балёнікам адарвалася ад пахвіны і ўбілася пад дыхніцу. І захрасла там, згадаўшы маладое, далёкае, напаўзабытае…