Барыс Пятровіч - Спачатку была цемра

– А можа, усё ж у Мінск, да мяне... — прапанаваў ён.

– Куды да цябе? На здымную кватэру, без прапіскі... Хто мяне на працу возьме? Як жыць будзем?.. Не, болей чакалі, пачакаем яшчэ...

Шчыра прызнацца, Славік і сам з цяжкасцю ўяўляў гэта, але не прапанаваць не мог. Хоць часы былі і сапраўды цяжкія. Савецкі Саюз канаў у канвульсіях.

Гарады галадалі. Крамы стаялі пустыя. Тэрмінова была ўведзеная карткавая сістэма, як у вайну. Літаральна ўсе прадукты прадаваліся па талонах і ў пэўнай колькасці на чалавека: кілаграм цукру на месяц, кілаграм мукі, макароны, крупаў і г. д., дзве пляшкі віна і пляшка гарэлкі таксама на месяц… Прычым талоны выдаваліся па месцы прапіскі, а значыць, гамяльчанам, якія пераехалі ў Мінск, трэба было іх атрымліваць і «атаварваць» у Гомелі — у Мінску гомельскія квіткі не дзейнічалі. Такія ж талоны ці чэкавыя кніжкі выдалі на ўсе тавары — ад шкарпэтак і трусоў да тэлевізараў і лядоўняў. І без іх купіць нешта ні ў сваім, ні ў іншым горадзе ці вёсцы было немагчыма. Але і па талонах ды чэках не дужа разгонішся. Калі ў гарадскіх крамах «выкідвалі» нешта, адразу збіралася чарга.

Пражыць, здымаючы кватэру, на яго сціплы інстытуцкі заробак удваіх ды без мінскіх талонаў было немагчыма. І Славік пагадзіўся з Людай: трэба пачакаць… Мо за які год жыццё іхняе трохі наладзіцца.

Развітваліся яны перад ад’ездам Люды ў вёску так, быццам ён яе на фронт праводзіў, так, як перад ягоным адыходам у войска, калі яму «свяціў» Афган… Люда заплакала, прытулілася да Славіка, шаптала: «Ты не забудзеш мяне... Ты не кінеш мяне… У…» — так-так, Люда называла яго па імені... ага… яна называла яго па імені…

Ён нібы пачуў яе мілы-мілы, пяшчотны і ласкавы шэпт скрозь слёзы…

Яна шаптала: «У-ла-дзя...» Уладзя!..

Дык вось яно: нарэшце ён згадаў сваё імя… (Дзякуй, Люда, ты і тут мне дапамагла… — падумаў ён.) Вось яно, імя, якім звалі яго ў тым папярэднім жыцці... Уладзя... Так, Андрусь, Люда, сябры мяне звалі Уладзя… Але бацькі клікалі іначай — Воўка. Ага, Воўка… Валодзя… Толькі я пра гэта нікому не скажу. Не скажу, пакуль не ўспомню ўсё... І таму не буду запісваць сваё імя нікуды...

Але, захваляваўся ён, як не забыць гэтае імя, маё імя? Ці, аднойчы ўспомненае, яно ўжо не пакіне мяне? Не забыць… Не забыць… Запісваць нельга… Але як запомніць?.. З чым, з кім звязаць маё імя, каб не забыць? А-а-а, ага… Валодзька-афганец… У яго маё імя, а ў мяне ягонае… Мы цёзкі. Цёзкі! У нас адно імя, і гэта я не забуду… Але ад цяпер буду працягваць думаць пра сябе так, як і раней: толькі Славік, ці ў крайнім выпадку так, як кажа баба Маня, — Сонечны Зайчык, а сваё сапраўднае імя не буду згадваць ніяк і нідзе — гэта да пэўнага часу будзе мая самая вялікая таямніца…

Славік усхапіўся, сеў на ложку. Рубец-шнар на галаве не балеў, а салодка ныў… Была цёмная хмарная ноч, чорная-чорная: рукі, набліжанай да самых вачэй, не відаць, сон нібыта працягваўся, і ўспаміны, воблачка за воблачкам, паплылі далей…

7.

Станіслаў Сцяпанавіч бачыў, што Славік ужо адэкватна рэагуе на ўсе навакольныя з’явы, назіраў за тым, як ён гуляе ў шахматы, як размаўляе з іншымі. Найбольш яго ўражвала, як часам Славік трапна жартуе сам і разумее жарты. Бо, назіраючы за хворымі, ён заўважыў, што для большасці з іх «жартам» быў злосны і жорсткі здзек з бліжняга, са слабейшага — гэта выклікала ў іх неўтаймоўны смех.

А ўласна гумару яны не разумелі і з бяскрыўднага анекдота маглі не зарагатаць, а накінуцца на расказчыка з кулакамі… Станіслаў Сцяпанавіч назіраў за Славікам і верыў-не верыў сваім вачам: бо таго, што адбывалася, паводле медыцыны быць не магло. Прынамсі, ён не ведаў і не сустракаў у спецыяльнай літаратуры апісанняў выпадкаў, падобных Славікаваму. І ніводзін з тых бяспамятных, што гадамі жылі ў інтэрнаце, не тое што не згадаў нешта пра сябе — яны бяздумнай травой хадзілі па калідорах, па падворку і заставаліся «рэччу ў сабе» з пустымі, увагнанымі глыбока ў сябе вачыма, якія здаваліся сляпымі, бо на гук гэтыя людзі, бы робаты, паварочвалі галаву, а вочы заставаліся нерухомымі.

А вось Славік… Станіслаў Сцяпанавіч лічыў, што на ягоных вачах здзяйсняўся цуд… Цуд вяртання фактычна памерлага чалавека да жыцця, цуд, які без боскай міласці і боскага блаславення адбыцца не мог. Ці не таму і праявіліся ў Славіка гэтыя экстрасэнсорныя здольнасці, што сам Бог парупіўся пра гэтага хлопца, не захацеў яго забіраць…

Станіслаў Сцяпанавіч у Бога не верыў, быў ён камуністам са стажам, дый, нарадзіўшыся ў СССР і прайшоўшы школу атэізму ад акцябрацкай зорачкі да партбілета, да гэтага часу неяк і не думаў пра Бога ўвогуле: ёсць ён, няма яго — якая розніца. Для кагосьці ёсць, для кагосьці няма… Вера толькі тады вера, калі яна сляпая, без лішніх роспытаў. А хто пачынае задумвацца пра Бога і задаваць пытанні, той хутка ў гэтай краіне робіцца атэістам, бо адказы яму будуць адназначнымі... І толькі прачынанне Славіка і найперш ягоныя надзвычайныя здольнасці прымусілі Станіслава Сцяпанавіча задумацца: нешта ў гэтым свеце ёсць такое, што не паддаецца элементарнай логіцы і застаецца пакуль па-за навукай… Памятаючы пра мінскую візітоўку, ён хацеў усё ж хоць на крок быць паперадзе тых назіральнікаў, каб не нашкодзіць хлопцу, якога палюбіў. Не тое каб палюбіў… але яму было шкада Славіка. Чамусьці ў ім ад пачатку жыла ўпэўненасць, што Славік не злачынца, а хутчэй ахвяра. Але ў гэтым трэба было яшчэ пераканацца…