Валянцін Блакіт - Шануй імя сваё

— А ў чым дзела, Андрэй Паўлавіч? — паставіў здзіўленыя вочы Сурміла, а сам ледзьве сунімаў нейкія здрадлівыя дрыжыкі.— Нічога не разумею, Андрэй Паўлавіч... Што за падазрэнні? Што я мог надумаць?! — Ён выразна разумеў, што павінен абурацца — толькі абурэнне, пераканальнае, рашучае, выратуе ад падазрэнняў, якія ўвялі ў вушы Радзевічу Антоненка з Лазовікам. Ён ужо здагадваўся, што гэта за падазрэнні...

— Што мог надумаць?..— з тым жа недаверам перапытаў Радзевіч, уважліва сочачы за выразам яго твару.— Ну-у... напрыклад, праглынуць «Забор’е» з Купцэвічавымі мільёнамі?..

Сурмілу кінула ў пот, аднак усё той жа інстынкт самааховы прымусіў узяць сябе ў рукі.

— Гэта несур’ёзна! — амаль шчыра абурыўся ён.— Гэта — паклёп! На якой падставе мне ставяцца такія абвінавачванні?! Андрэй Паўлавіч, я... патрабую... расследавання...— I, не дачакаўшыся Радзевічавай рэакцыі, пакрыўджана дадаў: — Патрэбны мне Кунцэвічавы мільёны!

Апошняе было пралікам, спахапіўся, але — позна...

— А чаму б і не патрэбны? — памяркоўней, але з тым жа недаверам запытаў Радзевіч.— Колькі ў цябе на рахунку?

Гэта было дужа непрыемнае пытанне, і Сурміла ліхаманкава думаў, як непрыкметна і дыпламатычна ўхіліцца ад яго.

— Не-ешта-а... каля...— замяўся, спадзеючыся, што Радзевіч адчэпіцца.— Не маю самай свежай лічбы...

— Тры з паловай мільёны,— падказаў Лазовік і здзекліва ўеў: — Даўгоў...

Сурміла глянуў на яго з нянавісцю, не ведаючы, што сказаць.

— А ў Кунцэвіча колькі? — не сунімаўся Радзевіч. Пытанне было адрасавана яму, Сурмілу.

— Я іх грошай не лічыў! — агрызнуўся ён, думаючы, як выблытацца з гэтай непрыемнай тэмы, не даць загнаць сябе ў кут.

— Няўжо не палічыў? — недаверліва, іранічна сказаў Радзевіч. Насупіўшы бровы, папрасіў Лазовіка: — То падкажы яму, колькі там у Кунцэвіча?

— За сем мільёнаў.

— Канечне, не даўгоў?

— Вядома...

— Во бачыш — за сем мільёнаў! — са здзекам глянуў Радзевіч.— А ты не лічы-ыў... Во так трэба гаспадарыць, кандыдат навук! Хопіць усе твае дзіркі залатаць ды яшчэ столькі застанецца, пакуль наробіш новых...

— Мне іх грошы не патрэбны...— як мог абараняўся Сурміла.— Самі свае даўгі асілім...

— Пачакай-пачакай: як жа ты будзеш асільваць свае даўгі, калі намерыўся аб’ядноўвацца? — злавіў на слове Радзевіч.— Мо два рахункі ў банку збіраешся трымаць? — У яго голасе была знішчальная іронія.

Сурміла адчуваў, што яго прыпіраюць да сцяны.

— Не з-за грошай жа аб’ядноўвацца..,— адчайна абараняўся ён.

— А з-за чаго?

Адчуў, што глеба канчаткова выплывав з-пад ног, і у самы аношні момант зрабіў адчайны рывок.

— Андрэй Паўлавіч, я не хачу, каб да мяне ставіліся як да хлапчука! — I гэта, як і разлічваў, атрымалася цвёрда, з пафасам, нават са злосцю.— Тым больш, інкрымінавалі нічым не абгрунтаваныя абвінавачванні. Не я рашаю, аб’ядноўваць ці не аб’ядноўваць калгасы. Я выказаў і абгрунтаваў сваю думку, кіруючыся толькі інтарэсамі дзела. Гэта — справа майго сумлення і абавязку, таму прашу ставіцца да яе калі не з павагаю, то хоць з належным тактам!

— Ну, ладна...— паморшчыўся Радзевіч.— Але скажы, чаму ты залез у гэтакія даўгі?

Па тым, як перамяніўся Радзевічаў тон, зразумеў, што псіхалагічны ход быў правільны. Цяпер павінен наступіць пералом...

— Чаму залез у даўгі, пытаеце? А хто больш за ўсіх будаваўся? У каго самая сучасная тэхніка? Хто за год па шэсць-сем камбайнаў, дзесяць — пятнаццаць трактараў, не лічачы іншай тэхнікі, купляе? А завод грануляваных кармоў? А новае тэхналагічнае абсталяванне для фермаў? Усё гэта дарма не даецца, як вы выдатна ведаеце...

— Пачакай-пачакай, ты ж толькі два гады назад дзе­сяць «СК-4» купіў. Дзе яны? Навошта табе столькі камбайнаў?

— «СК-4» маральна ўстарэлі. Спісалі...— зноў стаў губляць пад сабою грунт Сурміла.

— Ды яны ж толькі адзін сезон адпрацавалі, а вы паспісвалі?!

— I Кунцэвічавы хлопцы на запчасткі расцягнулі,— падліў масла ў агонь Лазовік.— А тэхналагічнае абсталя­ванне, дарэчы, разукамплектавалі так, што цяпер канцоў не знойдуць, «Сельгастэхніка» і манціраваць не бярэцца...

— Праўда?! — ні то здзівіўся, ні то абурыўся Радзевіч.

Сурміла маўчаў, разумеючы, што ў гэтай сітуацыі лепш за ўсё памаўчаць з вінаватым выглядам.

— Ды цябе ж судзіць трэба! Во гаспадар! Вы бачылі такога гаспадара? — узарваўся Радзевіч.

Было ясна, што псіхалагічны ход з маўчаннем даў асечку, павярнуць размову ў пажаданым кірунку не ўдалося, трэба шукаць нейкае іншае выйсце.