Патрык Зюскiнд - Парфума

Стары Бальдзiнi стаяў каля акна i ненавiднымi вачыма глядзеў на раку пад касымi промнямi сонца. Пад iм вынырвалi грузавыя лодкi i павольна плылi на захад да Новага моста i да прыстанi каля галерэяў Луўра. Нiводная з iх тут не падымалася ўгору супроць плынi, яны збочвалi ў рукаў ракi па той бок вострава. А тут усё мкнулася толькi мiма, парожнiя судны i наладаваныя, веславыя лодкi i рыбацкiя пласкадонкi, рудая ад бруду вада i вада з залатым адлiвам,-- усё памыкалася ўпрочкi, спакваля, шырока i нястрымна. А калi Бальдзiнi глядзеў унiз пад сабою, уздоўж сцяны дома, яму здавалася, што паток вады уцягвае ў сябе апоры моста, i ў яго круцiлася галава.

Купля дома на мосце была памылкай, i паммылка дубэльтам -- купляць ягго на заходнiм баку. I вось цяпепр у яго заўсёды перад вачыма рака, якая iмкнецца прэч, i яму здавалася, што ён сам, i яго дом, i яго нажытае за дзесяткi гадоў багацце таксама сплываюць прэч, як вось гэтая рака, а ён занадта стары i слабы, каб выстаяць супроць магутнага плыву. Часам, выбiраючыся па справах на левы бераг у квартал каля Сарбоны або каля царквы Св. Сульпiцыя, ён iшоў праз востраў i не па мосце Сэн-Мiшэль, а даў-жэйшай дарогай -- праз Новы мост, бо гэты мост не быў збудаваны. I тады ён спыняўся каля ўсходняга парапета i глядзеў уверх па цячэннi, каб хоць раз убачыць, як усё iмкнецца яму насустрач; i на некалькi хвiлiнак аддаваўся салодкiм марам пра тое, як iнтэрас яго працвiтае, сям'я дабрашчасцiцца, жанчыны не даюць яму праходу i яго маёмасць, замест таго каб сплываць, усё расце i падрастае.

Але потым, калi ён падводзiў вочы крыху ўгору, ён бачыў за нейкiх сто метраў свой уласны дом, высока на мосце Мяняйлаў, пепракошаны i цесны; ён бачыў вокны свайго кабiнета на другiм паверсе i самога сябе, там, каля акна, як вось ён глядзiць унiз на раку, на ваду, якая сплывае прэч, як вось цяпер. I на гэтым цудоўная кроза канчалася, i Бальдзiнi, на Новым мосце, адварочваўся, больш прыгнечаны, чым быў, больш прыгнечаны, чым цяпер, калi ён адвярнуўся ад акна, падышоў да пiсьмовага стала i сеў.

Перад iм стаяў флакон з духамi Пелiсье. Залацiста-бурая вадкасць пералiвалася ў сонечным святле, была празрыстая, без следу хоць якой каламуцi. Яна выглядала абсалютна нявiнна, як светлая гарбатка,--i ўсё ж акрамя чатырох пятых спiрту ў ёй бала адна пятая таямнiчай сумесi, якая магла перавярнуць цэлы горад. Гэтая сумесь, у сваю чаргу, складалася, падобна на тое, з трох або трыццацi розных рэчываў у нейкiх вельмi пэўных (з бясконца магчымых) аб'ёмных суадносiнах адно з адным. Гэта была душа парфумы -- калi, кажучы пра парфуму гэтага халоднага як лёд прадпрымальнiка Пелiсье, выпадае дарэчы згадваць душу,-- i яе склад трэба было цяпер высветлiць.

Бальдзiнi добранька высмаркаўся i, крыху счакаўшы, апусцiў жалюзi на акне, бо адкрытае сонечнае святло шкодзiць любому пахучаму рэчыву i любой больш-менш далiкатнай кампазiцыi пахаў. З шуфляды ён дастаў свежую белую хусцiнку i расправiў яе. Пры гэтым ён адкiнуў галаву далёка назад i затулiў нос -- крый Божа ўлавiць похапкам з бутэлькi першае неасцярожнае нюхальнае ўражанне. Духi трэба нюхаць у iх свабодным, лятучым стане i анi ў якiм разе не ў канцэнтраваным. Ён змачыў некалькiмi кропелькамi хусцiнку, памахаў ёю, каб выветрыць алкаголь, а потым наблiзiў да носа. Трыма вельмi кароткiмi поцягамi ён увабраў у сябе пах, нiбы гэта быў парашок, тут жа выдыхнуў яго, памахаў рукою, наблiжаючы да сябе паветра, яшчэ раз прынюхаўся, зрабiў у заключэнне глыбокi ўдых i павольна, раз-пораз затрымлiваючы дыханне, выдыхнуў паветра, нiбы выпускаючы яго на доўгую плоскую лесвiцу. Ён кiнуў хусцiнку на стол i адвалiўся на бiла крэсла.

Духi былi да агiды -- цудоўныя. Гэты нiкчэмнiк Пелiсье, на жаль, петрыў у сваёй справе. Божухны, якi майстар, хай сабе нават тысячу разоў нiчому не вучаны! Бальдзiнi хацеў бы, каб гэтыя духi былi ягоныя--"Амур i Псiхея". У iх не было поцемку вульгарнасцi. Абсалютна класiчны пах, зграбны, завершаны i гарманiчны. I разам з тым дзiвосна новы. Ён быў свежы, але не настырны. Ён быў кветкавы, але не саладжавы. У iм была глыбiня, раскошная, панадная, вабная, цёмна-бурая глыбiня --i пры гэтым нiякай перагружанасцi, нiякай напышлiвай рыторыкi.

Бальдзiнi ледзь не багавейна ўстаў i яшчэ раз паднёс да твару хусцiнку. "Цудоўна, цудоўна...--мармытаў ён, прагна ўнюхваючыся.-- У iм ёсць гарэзлiвасць, ён чароўны, як мелодыя, аж падымае настрой... Якая дрэнь, якое паскудства!" I ён ашалела шпурнуў хусцiнку на стол, адвярнуўся i адышоў у самы далёкi куток кабiнета, быццам засаромеўся свайго захаплення. Смешна ўпадаць у такое недарэчнае красамоўства. "Мелодыя. Гарэзлiвасць. Чароўнасць. Падымае настрой" -- якая лухта! Дзiцячая балбатня. Хвiлiннае ўражанне. Стары грэх. Пытанне тэмпераменту. Хутчэй за ўсё iтальянская спадчынасць. Нiколi не ахiнайся першым уражаннем! Гэта ж залатое правiла, Бальдзiнi, стары ты асёл! Калi нюхаеш -- нюхай, а выракай потым! "Амур i Псiхея" -- духi, канечне. Нават неблагiя. Даволi ўдалы выраб. Спрытна схляпаная халтура. Каб не сказаць падробка. А чаго яшчэ, каб у вас папытацца, акрамя падробкi можна спадзявацца ад чалавека кшталту Пелiсье? Ясна, такая вантробiна, як Пелiсье, не будзе табе фабрыкаваць абы што i абы як. Махляр ён умее напусцiць туману ў вочы, збiць спанталыку нюх дасканалай гарманiчнасцю паху, воўк у авечым руне класiчнага мастацтва, вось хто гэтая пачварына -- адным словам, бестыя з бестый, талентам нават не памазаная. А гэта горш, чым якi-небудзь бяўдарны няўмека, якi не ўсведамляе свайго невуцтва.