Сакрат Яновіч: Самасей

Гэта так.

Час ад часу добра чалавеку пажыць без думак, без пачуццяў. Без сэнсу, бо нават адчуванне радасці абавязвае да чагосьці, падсоўвае мэту. От, сядзець бы сабе ў складзе, калі нідзе нікога, адны нямыя прадметы навокал, уладжаныя, у радах... Або ляжаць у гумне, высока на саломе, на сене, на канюшыне. Або — над рэчкаю: штосьці плыве па ёй, жывое, не мёртвае. Жывое, ах, усё роўна! На другім беразе — ходзіць, не ходзіць, на высокіх нагах, чырвоных, не чырвоных, з дзюбаю, хіба з дзюбаю, мабыць, так... Няважна. Аж няважна тое, што няважна.

Пыл на сцяне. Колькі таго пылу... Следчы вярнуўся.

Андрэй памкнуўся ісці за ім, але ён прыпыніў яго:

— Я паклічу вас.

— Добра, — ветліва адступіў.

Дзверы.

Ноч.

— Прашу, — пачуў над сабою. Андрэй падняў галаву, выпрастаўся і ўстаў з крэсла. Ногі здранцвелі.

На гэты раз яны сустрэліся ўжо іншымі, паіншэлымі.

— Вы.знаходзіліся на тратуары...

— Так, я быў тады на тратуары, са знаёмай... — адказаў Андрэй.

— Нічога падазронага не прыкмецілі, будучы са знаёмай? У наваколлі, значыць... — Следчы меў на ўвазе толькі наваколле. Ён не патрабаваў звестак пра знаёмую, усё роўна ведаючы, чым гэта закончылася б.

— Не, нічога, — Андрэй злёгку пачырванеў. Яму зажадалася, хрць у чым-небудзь дапамагчы гэтаму чалавеку, які ў рэшце рэшт бароніць жа не свайго! — Я, ўсё-такі не вельмі разумею, што вы маеце на ўвазе пытаючы, ці не кінулася мне ў вочы нешта падазронае... Зрэшты — між намі, мужчынамі, кажучы, — не вельмі што і ўгледзіш, калі поруч з табою знаходзіцца прыгожая жанчына...

— Вы нічагусенькі, значыць, не прыкмецілі? — не даў яму дакончыць следчы. У ім, як здалося Андрэю, ізноў заімглілася злосць, калі не гнеў!

— Так, нічога.

— Тады вось што я вам скажу, каханенькі-родненькі, — насупіўся. — У мяне няма часу бавіцца тут у коціка ды мышку: пасядзіцё ў нас, пагасцюеце, памаленьку даспееце да сур'ёзнай размовы. Ясна!

— Я ж... — Андрэй спатыкнуўся. — Я ж аб нічым не ведаю! Нават у чым справа!

— Так, так, не ведаеце... — следчы ўжо не слухаў, ішоў да дзвярэй, каб выклікаць дзяжурнага, які выведзе Андрэя ў арыштанцкую.

— Мне — на работу, у панядзелак! — выкрыкнуў. — Як доўга будзеце трымаць?..

— Гэта залежыць толькі ад вас. Вывелі яго.

Адабралі дзягу, шнуркі, ножык. «Каб вы не павесіліся або не падрэзалі сабе жылы», — вытлумачыў сяржант. Ён падкепліваў.

Ну і ці ж не смешна? Прыехалі, забралі, падпрагаюць да нейкай зладзейскай справы. Здзіўляюцца тым, што гэта яго здзіўляе... Занадта!

У Андрэя з'явіўся яшчэ і сорам. Ад той далёкай каляднай выпіўкі, калі ён смяяўся са сваёй суседкі, якую судзілі за зладзейства. Яе муж, бабнік, выкарыстаў зручны выпадак і пачаў дабівацца разводу з ёю, як з асобай ненармальнай, што крала маёмасць з дзіцячага садзіка. У мужа былі сувязі ў бальніцы для псіхічнахворых. Усе гідзіліся ёю, а мужу ніхто і дрэннага слоўца не сказаў: зладзейцы, што абкрадвала дзяцей, так і трэба!

Суседку выпусцілі з турмы штосьці праз год, няцэлы год. Выявілася, што гэта не яна крала, але бухгалтар. У такіх выпадках — кажуць — асобы, несправядліва асуджаныя, атрымоўваюць вялікія грошы, кампенсацыю... І яна, магчыма, атрымала прыстойную суму...

Андрэй заўзята думаў пра суседку, убачыў у ёй такое, чаго раней не прыкмячаў. Чаго і ў здагадках ягоных не бывала. Ён вырашыў зайсці да яе неадкладна, як толькі выпусцяць яго з гэтай халернай нары, дазволяць ісці дамоў. Зойдзе да суседкі з букетам кветак і шампанскім. Не, так нельга. Так усё будзе выглядаць глуп-ствам. Трэба звычайна, без нічога, з добрым сэрцам і ціхім словам. Да чалавека, які адпакутаваў, не прыходзяць з шырокай усмешкай. Так. Праўдападобна, увогуле не прыходзяць.

Ён убачыў у ёй жанчыну з сапраўдным пачуццём годнасці, самым чыстым, якое дае расчараванне людзьмі. Вырашыў, што, калі адчуе з яе боку хоць крышачку сімпатыі да яго, да Андрэя, будзе на каленях прасіць яе, каб стала яго жонкаю!

З гэтакай пераконанасцю і заснуў, хоць было цвёрда.

...Пазванілі зверху, каб быў на нарадзе ў кабінеце дырэктара.

— Добра, — адказаў, усё роўна быццам хто пытаў Андрэя, ці згодны ён.

Прыйшоў крыху са спазненнем, не больш чым на дзве-тры хвіліны. Так трэба. «Расселіся, бы сытыя гусі ля карыта з цестам», — падумаў аб усіх без зласлівасці, задаволены, што не памыляецца.

Расхіліў губы.

Сказаў:

— Добры дзень, — паўза. — Прашу прабачэння, — гэта наконт спазнення. — Вінаваты, — паказаў, што ўсіх шануе. — Мне прышчаміў хвост начэплівы наведвальнік, — гэта дзеля гумару: «Во, не пануры я, хаця і сур'ёзны».