Сакрат Яновіч - Самасей

Усеўся.

На Андрэя па-быдлячаму паглядзеў адзін такі працавіты, але наіўны, які, здаецца, так і галарыў, так і гаварыў сваімі вачамі: «Што гэта? Бачце, што гэта такое! Спазніўся, а яшчэ ўсміхаецца, нават вітаецца, гаворыць, жартуе. Ідзе крокам, не дрыжыць у яго лытка, падыходзіць, падыходзіць да крэсла, да крэсла, што наперадзе, наперадзе ўсіх, дзе не квапяцца красавацца перад начальствам, і таму там незанятыя крэслы, адно ля другога, тры ці чатыры, чатыры! Спыняецца, во, ля крайняга з іх, сядае, усё роўна як перад пачаткам кінасеанса, выгладжвае валасы на патыліцы, апіраецца аб спінку, слухае важных слоў, слухае іх так, што можна падумаць: гэта яго словы! Або можна падумаць: не яго яны датычаць! Сабака, якім важным зрабіўся!»

На нарадзе гаварылі слушна і непаспешліва, маючы рацыю; і з першых месц. Словы, што будуць выказаны з задніх месц, калі яны акажуцца непадобнымі да тых, з першых, застануцца без рацыі.

Нягледзячы на ўсё гэта, хтосьці пачаў размножваць словы, бадай, ці не з апошняга месца. I якраз мала падобныя... Дурань!

Словы:

— Мы чулі тут, што ў нашай рабоце выявіліся, так сказаць, пэўныя недахопы... Некаторыя! Некаторыя? Хачу сказаць — безнадзейныя! Так, сябры. Час ужо глянуць праўдзе ў вочы...

Словы тыя перапынілі:

— Выступленне калегі сведчыць, што справы, узнятыя на сённяшняй нашай сустрэчы, даспелі да вырашэння. Яны, вядома, не выглядаюць аж так дрэнна, як ахарактарызаваў іх нам шаноўны калега, — гучаў цёплы, бацькоўскі голас. — Градусы ягоных перажыванняў павінны нам, аднак, даць уяўленне аб тэмпературы, у якой давядзецца дзейнічаць, — з вобразнай, памяркоўна вобразнай ды сяброўскай кпінай. — Шчырасць у выказваннях, гэта наша багацце, наш капітал, сябры! Дзякуючы ёй мы грунтоўна выявім усе мелі, што затаіліся на нашым нялёгкім шляху, — сур'ёзны, добры, а вочы: «Скруціш шыю, халера!» :— Дружна возьмемся за работу, бо справа тут не толькі ў перамаганні перашкод, з якімі заўжды даем сабе раду. Справа перш за ўсё ў дружнасці нас усіх, — акторскі ўзмах рукі.

Бурныя воплескі. Пад воплескі:

— Цяжкасці — гэта натуральныя знакі нашага росту ды развіцця. Без хады наперад нямг. цяжкасцяў. Легкавая машына псуецца тады, калі ездзяць ёю...

Смех ад яснасці.

— Мы — тыя механікі, што даглядаюць машыну. I мы ўсе можам сцвердзіць: даглядаем нядрэнна, сябры! Спрачаемся, як лепей рабіць гэта. Так зразумеў я выступленне калегі...

«Таксама, і ў словах сваіх чалавек такі, які ёсць», — Андрэй горача пляскаў у далоні.

Рацыя настолькі пагусцела, што цасля нарады ўсе адклейваліся ад крэслаў з відавочнай натугай. Кожны рух — нібы абмазаны мёдам. Вывалакліся. ў калідор. Разыходзіліся абсыхаць; прыпарадкавацца; дыхнуць...

Андрэй прачнуўся ад духаты, вільготнай, халаднавай. За акенцам днела.

Мацней расплюшчыў вочы.

Улёгся больш выгодна.

Па калідоры нехта прайшоўся. Потым зноў і зноў.

Пакой, у якім зрабілі арыштанцкую, можна было б пераабсталяваць у нядрэнную кватэру. Падлога зусім добрая, і атынкоўка. Патрэбны толькі ложак, чатыры крэслы, адзін англійскі фатэль, стол, плітка, і — Тася з Цюйміч. Яе пакаціў бы ў мяккія падушкі. Яна гарэзліва баранілася б ад яго, ад пацалункаў у шыю і вушка. А ён тым часам расшпіліў бы на ёй блузку з карункамі і, трымаючы адной рукою яе абедзве ручкі, сцягнуў бы карацюленькую спаднічку, сарваў бы кашульку... Распрог бы Тасю з усяго іншага, сам выпрагся б і, ціхенька ржучы, глядзеў бы на яе сарамлівасць, на тое, як спрабуе яна па-курынаму закопвацца ў пасцель, уся ў агні. Выграбаў бы яе назад, на паверхню, паварочваў бы на плечы, каб зазірнуць ёй у вочы, па-дзіцячаму паспешліва дакрануўся б да яе грудзей. Хапаў бы Тасю на рукі і круціўся б з ёю, пакуль, прытуліўшыся, не папрасіла б спыніцца, з боязі, каб не ўпаў... Доўга цалаваў бы яе ў вусны, у вушка, у шчочкі, бародку, шыю, цалаваў бы па руках, грудзях. Тася патанала б у пацалунках. I тады адбылося б самае важнае, ад чаго свет валіцца ў прорву.

Яна заплакала б ад болю, а ён, Андрэй, супакойваў бы яе, ашаломлены тым, што здарылася. I першы раз спалохаўся б жанчыны!

«Трэба падрамаць», — хруснуў ён пальцамі. Перад вачыма паўставалі твары дзяўчат, імёны якіх ён даўно забыў. Вытрашчыўся, каб высушыць сны, прывіды і мары.

Не клікалі.

...Калі бабулька Параска памірала, дзед Максім запальваў грамнічную свечку. Яна часта памірала і дзеду няшмат засталося той грамніцы. Ён знецярплівіўся: «Ты, Параска, або туды, або сюды...»

Была ўжо бадай дзесятая гадзіна, калі Андрэю зажадалася ўстаць. Пахадзіў па кутах. Абдумваў становішча, у якім так нечакана апынуўся. Папраўдзе, не вельмі было аб чым думаць: неабходна атакаваць і прарваць усю гэту бязглуздзіцу! «Нашто мне танец на дрыгве?» — злаваўся ён. Трэба ўчыніць наступнае: цвёрда запатрабаваць у следчага, каб той адказаў яму, у чым ён, Андрэй Антошка, западозраны! «Іначай я перастану рэагаваць на вашы пытанні!» — ён ведаў, што гэтым нікога не спалохае, але затое сам адчуе сябе лепш, больш ганарова.