Сакрат Яновіч - Загоны

Кватэра малая, меншы пакой бы засек, там маці з бацькам, і брат Марысі; у большым — дзве сёстры, якія прытвараюцца, што спяць, а на сафе, ля процілеглай сцяны, Марыся з Андрэем. Яна плача — зразу думаў, што смяецца.

Потым доўга паліла Андрэя думка, чаму найбольш агідныя жарты і найбольш жудасныя праклёны датычаць самага прыгожага ў жыцці, кахання, адносін паміж мужчынам і жанчынай?

Валодзька працуе да паўночы. Такая ў яго праца: і доўга спіць маладым сном. Рэдка бывае ў яго бяссонніца — тады ўстае ён рана-ранюсенька, і ходзіць па кватэры без прычыны. У бяссонныя ночы жонка стараецца, як толькі можа, каб Валодзьку агарнуў моцны сон і, калі гэта не ўдаецца ёй, і ён не засынае аж да світання, і маўчыць, яна ведае, што ён яшчэ не кахае яе. Але ён добры чалавек, і ёй добра з ім.

Валодзька не таіў, што адзінай дзяўчынаю, якую ён кахаў, была Кіра і, што Кіра не кахала яго, яна выйшла замуж у Шчэцін, два гады таму назад.

Учора Валодзька даведаўся, што яна ўжо нарадзіла.

Сёння ён устаў вельмі рана і адразу пайшоў мыцца, устаў ён у чатыры гадзіны. Прыснілася яму, што Кіра ўтапілася на яго вачах.

Валодзька, асвяжыўшыся халоднаю вадою ва ўмывальніку, прайшоў да ложка, сеў на тумбачку і глядзеў, як устае сонца. Жонка спала, смачна расхіліўшы ружовыя губы, ён нахіліўся і пацалаваў яе ў верхнюю губу, яна спалохалася і схапілася з пасцелі, ёй таксама штосьці снілася. Калі яна апрытомнела, ён засмяяўся і яна за-смяялася. Засмяялася, бо ён засмяяўся.

Абняў яе.

Мой сын!

Нясу на руках праз алеі жаўталістыя, і цяплынь мацярынскага позірку ў вачах жонкі. Лістапад наступіў, шахаціць пад нагамі ліствою, а побач — сын усміхаецца зоркам вячэрнім.

Вялікі сын.

Шчаслівасць у вачах жонкі.

Скажы, колькі ж ужо часу прайшло, калі шаптала ты мне:

— Кахаю, моцна, моцна кахаю цябе... Успомні: хадзілі мы па лугах квяцістых, росных, ранішняй парою. Часамі сцяжынаю лясною, у цішы збіралі грыбы чырвонагаловыя. Спалі ў водыры буйнага маю, ля акна вішнёвага... Раніцою прамяністаю беглі на плёс паслухаць вясны шумналістай... Пацалункі першыя, нясмелыя, дарыла ты мне.

Глядзі, наш сын ужо ходзіць!

«Шкода» з галавастаю шафёркаю гудзела, бы вялізны чмель. Ехалі ёю беластоцкія зладзеі красці лес.

Марусіў дождж, прасторныя шыбы абселі кропелькі. Сірацелі дзічкі на межах. Зладзеі хвалілі пагоду.

— Чуюся, як у Бога за плячыма, — прабубніў адзін з іх і выскаліў зубы.

Гэта не спадабалася старому.

— Ы-ы, — замармытаў стары. I мацней атуліўся плашчом, як бы збіраючыся думаць аб нікчэмнасцях. Шафёр узяў зашмальцаваную анучку і праціраў шыбы — цяклі брудныя рагі. У нос забіваў цёплы чад ад матора.

— Закурым, — азваўся мужчына, што сядзеў за плячыма шафёра. Ён выняў дарагі партсігар. Частаваў усіх. Усіх было трох, не лічачы шафёра. Шафёр пусціў на момант кіраўніцу і прыкурыў сваімі запалкамі.

Мужчына, што частаваў папяросамі, загаварыў голасна, каб пачулі:

— Іванюка выпусцілі.

— Не можа быць!? — рохкнуў мужчьгаа, што сядзеў на парэднім сядзенні. — Іванюка засудзілі на «дажывоце», пане кіроўнік... пане кіроўнік, кажаце: выпусцілі яго... як жа так удалося яму, пане кіроўнік? — лапатаў ён і стаўбунеў.

— Выпусцілі, — паўтарыў той жа.

Шафёр перастаў хмурнець, хацеў штосьці сказаць, але мужчына спераду здзіўляўся, перабіваў гутарку.

Умяшаўся стары.

— Пане, цяпер турмы нястрашныя.

— Я сядзеў тры месяцы ў следчым арышце, — уставіў сваё шафёр. — Сядзеў з дырэктарам. Павялі яго на суд, жарнулі яму пятнаццаць год. Дырэктар здзецінеў і крычаў: жонка мая харошая змарнуецца! А я тлумачу яму: пане, слухайся пан стражнікаў і хвалі іх, а пасядзіш не больш, чым пяток.

— Паказвай стражнікам, што ты стаў ужо свядомым чалавекам, — дадаў уласнік дарагога партсігара ды зарагатаў, а за ім усе.

Хіхікаў і стары.

Шаша кончылася. Уехалі ў лес. Наперадзе гультаявата пятляў маўклівы гасцінец. У трынаццатым квартале «Шкода» спынілася, па-вярнула направа і папаўзла ў нару бакавой дарогі ламаючы навіслае голле.

З дарогі зыйшоў хлопчык з кошыкам грыбоў. Ён стаяў і глядзеў, у яго вачах была дабрата.

Зладзеі неспакойна паглядзелі на хлопчыка.

У цёмных акулярах. Аднарукі — не па ўласнай віне. Сакольская фантазія так прыаздобіла яго. Вінаваты немцы, як першапрычына фантазіі, іхні запляваны фашызм, канкрэтна адзін жыватасты фашыст. Амцкамісар, кавалак дрэні, узор акупацыйнага забойцы і хабарніка, нажываючага дабро на крыві простых людзей — саксонскі баўэр, адчуўшы сябе панам, невядома якім правам, крымінальная шантрапа, ох, слоў няма на апісанне таго індывіда. Ад яго дастаў палкаю па галаве. (— Ах, ты гітлерчык пузаты).