Андрэй Федарэнка - Гісторыя хваробы

«Хутка паедзе адсюль Скаражонак; ужо нашто Стральчэня, а і той думае пра нейкія ад'езды»,— з сумам падумаў Драздоўскі.

— Чуў, сёння Стральчэню ў больніцу забра-лі,— сказаў ён.

— Вось добра, што ўспомніў,— павярнуўся Скаражонак.— Я якраз перад тваім прыходам пра гэтае думаў. Ты ўчора ўсё ж трохі быў праў: не ў забабонах, канечне, а ў тым, што... Карацей, ты зразумеў... Дзед дзедам, але тут хутчэй за ўсё важны не сам дзед, а асяроддзе. Тут трэба думаць: адкуль такія дзядкі-баравічкі бяруцца? Перш чым з дзедам, па-мойму, трэба разбірацца з сынам і з нявесткаю, дый не толькі з імі... I ці не зробім мы памылкі, разабраўшыся ўпярод з дзедам, а карані гэтыя, так сказаць, пакінем, каб потым з іх расло новае зло?

— Дык дзед жа ў больніцы! — здзівіўся Драздоўскі.— Чаго табе яшчэ трэба?

— А вось чаго,— Скаражонак прашамацеў у кішэні нейкімі паперамі.— Я тут трохі напісаў, але тут цёмна, усё адно не прачытаеш... Карацей, напісаў фельетон пра ўсе гэтыя справы. Ты падпішашся як сведка, і пашлём у газету.

— Ды што за дзень такі з гэтымі фельетонамі ды з гэтымі газетамі! Не дуры мне галавы.

— Не хочаш — і так абыдзецца, без подпі-саў,— задзірыста сказаў Скаражонак, але ўсё ж, мусіць, такі варыянт яго не задавальняў,— Не падпішаш?

— Не падпішу, а калі спатрэбіцца, дык скажу, што ты схлусіў. Скажу, што нічога такога не было.

— Чаму?

— Таму, што ты людзей не ведаеш, а лезеш у пісаніну.

— Я, па-першае, такіх людзей і ведаць не хачу, як і тых, што вераць у забабоны!

— Во яно як!

— А ты думаў! А па-другое, я не з тых, што вераць забабонам, а з тых, што робяць!

— Вы наробіце,— кінуў са злосцю Драздоўскі і хутчэй пайшоў, не развітваючыся, каб, чаго добрага, не пабіцца.

Ноччу Драздоўскі ляжаў у ложку і думаў. Ён успамінаў сваё ранейшае жыццё, жонку, і ўсе ўспаміны да жаніцьбы адзываліся ў ім радасцю: знаёмства з ёю, яе ўсмешка і словы: «У цябе прыгожыя валасы». Гэтыя словы яна сказала мо тры гады назад, а цяпер яны стаялі ў яго ў вушах з усёй сваёй інтанацыяй. Усе ўспаміны пасля жаніцьбы,— пачынаючы з першага дня,— выклікалі ў ім глухое раздражненне, і яму хацелася выйсці на двор і пастаяць на халодным ветры. Сваркі, кпіны, бурклівасць, гэтае не даравана, тое не там ляжыць... Хто быў вінаваты больш? Цяжка сказаць нават цяпер, а тады?.. I ўсё ж, чым больш Драздоўскі думаў, тым менш вінаваціў сябе і жонку. Вінаваты былі чужыя людзі — яго сябры, яе сяброўкі... Яе вучылі, як не трэба папускаць, яго вучылі, як трэба абдурваць... Відаць, мелі з таго асалоду, робячы чужое жыццё падобным да свайго — я гарую, а ты захацеў шчасця? I гэты цяпер, пісака! Гэты, праўда, не са зла і не з зайздрасці сунецца ў чужое жыццё, хоча зрабіць як лепш. А зробіць горш, на сто працэнтаў...

Драздоўскі ўспомніў пра забабоны і ўсміхнуўся. Таксама вучыць, Гогаля даў. Праўда — ніхто не даказаў, што Гэтае ёсць, але ніхто, ніхто яшчэ не даказаў і таго, што Гэтага — няма. I кожны чалавек у Гэтае верыць, другая справа, што не кожны хоча ці не можа з-за нейкіх прычын выносіць сваю веру на людзі.

Гэта было адно з самых цвёрдых перакананняў Рыгора Драздоўскага.

Міхась Скаражонак дапрацаваў у бібліятэцы да лета і паступіў у інстытут.

Да таго часу яны ўжо даўно памірыліся і, нібы згаварыўшыся, стараліся не ўспамінаць пра гісторыю са Стральчэнем. Толькі ў канцы лета Драздоўскі, які прыйшоў развітацца з сябрам, не вытрымаў і сказаў, усміхаючыся:

— Помніш, як ты хацеў у газету пісаць?

Скаражонак чамусьці зазірнуў у другі пакой, дзе маці пакавала яму чамадан, і ціха сказаў:

— Калі ты думаеш, што я закінуў свой фельетон, то памыляешся. Навошта я буду пісаць у сваю раённую газетку; які з гэтага будзе рэзананс? Калі ўжо пісаць, дык у сталічныя газеты.

Драздоўскі пасміхнуўся. Скаражонак заўважыў і пакрыўдзіўся. Ён падумаў, што Драздоўскі мала яму верыць і, мабыць, прымае за пустабрэха.

— А чаму ты тады не падпісаў? — спытаўся ён.— Забабоны перашкодзілі?

— Ты што, зноў хочаш пасварыцца са мною?

— Пабаяўся, што табе могуць прырабіць,— заявіў Скаражонак,— след узяць.

— Цьфу ты, што за чалавек!

Драздоўскі плюнуў і, ляснуўшы дзвярамі, выйшаў з хаты. Але на вуліцы ён закурыў, трохі супакоіўся, вярнуўся на двор і сеў на лаўку каля ганка, вырашыўшы тут пачакаць, развітацца па-людску ды памагчы паднесці чамадан.

А ў хаце Скаражонак размаўляў з маткаю.

— Што вы тут крычыце? — спытала, выгля-нуўшы на шум, матка.

Сын павярнуўся да яе і развёў рукі:

— Мяне яшчэ й вінаватым зрабілі...