Андрэй Федарэнка - Шчарбаты талер

— І гэта ўсё, увесь музей? — расчаравана спытаў Чэсь.

Настаўніца чамусьці пакрыўдзілася:

— А што вам яшчэ трэба?

— Штосьці больш даўняе, звязанае з гісторыяй,— сказаў Міхал.

— Гэта і ёсць гісторыя вашага пасёлка,— адказала настаўніца.— Што вам яшчэ?

Умяшалася баба Ніна. Яна, з ключом у руцэ, стаяла побач і чакала, калі папку пакладуць на месца і зноў можна будзе начапіць на «школьны музей» замок.

— А вы схадзіце да Ірыны Леанідаўны,— параіла яна.— Старая настаўніца, ужо дзесяць гадоў на пенсіі. Да яе ўсе ходзяць, каму гісторыя трэба.

Схадзілі да Ірыны Леанідаўны, якая жыла адна, у хаце ў самым канцы Паплавоў, пад лесам. Настаўніцы не засталі дома. Суседка патлумачыла нам, што яна паехала ў госці да сына, вернецца недзе праз тыдзень.

Усё. Заставалася толькі адно — чакаць Аксану, Змітрака, а цяпер ужо і настаўніцу Ірыну Леанідаўну.

На чацвёрты дзень канікулаў прыехаў, урэшце, Змітрок.

— Нічога не атрымалася,— спакойна аб'явіў ён.— Краязнаўчы музей не працуе, зачынены на рамонт.

— І на колькі?

— Яны самі не ведаюць. Сказалі — надоўга. Там будынак стары, ледзь ліпіць, усе сцены патрэскаліся.

— І ты моўчкі завярнуўся і пайшоў?

— Не. Пачаў прасіць: кажу, мне на лета задалі заданне па гісторыі Паплавоў, пра помнік...

Зміцер замоўк, успамінаючы.

— Ды не цягні ты! А яны?

— Параілі з'ездзіць у Паплаўскую школу, у вашую, значыць. Там, сказалі, добры школьны музей.

— Добры,— пасміхнуўся Чэсь.— Бачылі мы той музей... А можа, нам не ўсё паказалі, Міхал?

— Навошта ім штосьці хаваць,— адказаў Міхал.— Хутчэй за ўсё, тая адзіная папка і ёсць уся «гісторыя».

Раздзел 21. ШПІЁН

За пасялковай крамаю быў сметнік. Тут хлопцы знаходзілі скрынкі для ўпарадкавання будана. А за сметнікам — пустэча, зарослая па краях быльнягом і крапівою, у цэнтры вытаптаная капытамі кароў, якіх гналі праз гэтую пустку на пашу. Сюды Курт выводзіў сваіх коз.

Козы не звярталі на пастуха ніякай увагі, хадзілі, дзе хацелі, а Курт з важным выглядам, з пугаю ў руцэ тупаў следам, пакрыкваючы на іх. Відаць, яму, гарадскому хлапчуку, бачылася ў гэтым занятку нават нейкая рамантыка. Ды і што яму яшчэ рабіць? Плаваць не ўмее, у кампанію не прымаюць... Хвалёныя геолагі, што абяцалі яму працу, паехалі ў Мінск.

Чэсь, Міхал і Змітрок сядзелі каля крамы, на траўцы. Яны пацягвалі з бутэлек цёплую «Фанту» і абмяркоўвалі Курта і яго коз. Дзіўна было, як ён зусім не саромеецца. Не баіцца яшчэ адной мянушкі, якая можа прыліпнуць да яго. Хоць што яму губляць, усё адно ніхто не сябруе з ім... Чэсь аж пашкадаваў яго.

— Вова! — крыкнуў ён, каб завязаць гутарку.— Колькі даляраў ты ўжо зарабіў? На «Фанту» хопіць?

Курт ляснуў пугаю — навучыўся! Спакойна адказаў:

— Прыедуць геолагі — зараблю. І не толькі на «Фанту», «Фанты» я вашай не бачыў, шчасце такое!..

— Калі яны прыедуць? Калі каза на выгане свісне? — не сунімаўся Чэсь.

— Не чапай, ну яго,— сказаў Міхал.

Курт прыжмурыўся:

— Прыедуць, калі вы скарб свой знойдзеце! «Шукацелі»... Бяросту яны шукаюць, талеры... Лепш «тэлевізар» вярніце! — і, азіраючыся, хутка падаўся бліжэй да агародаў.

Міхал з Чэсем аж падавіліся «Фантаю».

— Чорт вазьмі — Змітрок, як гэта разумець?! — Міхал, кашляючы, схапіў Змітра за каўнер чысценькай кашулі.

— Адпусці,— спакойна, цвёрда папрасіў Змітрок.— Вось так... І вось што я вам скажу: калі не будзеце верыць мне, застанецеся ўдвух.

— Напалохаў!

Чэсь раптам пакруціў галавою, прамовіў з дакорам:

— Усё зразумела... Не чапай яго, Міхал. Ты сам ва ўсім вінаваты.

Міхал задыхнуўся:

— Я?!

— Ты. Ты ж заўсёды любіш парадак, каб усё было падрабязна распісана... Ну, здагадаўся?

Міхал уставіўся на Чэся дзіўнымі вачыма, трасянуў чупрынаю.

— Сшытак,— падаўлена сказаў ён.— Гайда ў будан!

У будане ўсё нібыта ляжала так, як хлопцы і пакідалі ў апошні раз. Але Міхал да драбніц ведаў тут месца кожнай рэчы. Ён адразу кінуўся ў куток.

— Сшытак разгортвалі... Спінінг знік, нож паляўнічы... Астатаяе, здаецца, усё на месцы.

— Добра, што манету тут не пакінулі,— сказаў Змітрок.

Чэсь нагадаў:

— Вось адкуль ён ведаў, што мы хацелі разбагацець — помніце? І што да геолагаў прыйдзем прасіцца.

— Але чакайце,— сказаў Міхал.— Значыць, ён ужо даўно ведае, дзе будан?

Цяпер надышла чарга пачырванець Змітраку.

— Гэта я вінаваты, хлопцы,— пакорліва схіліў ён галаву.— Я шукаў вас тады, калі з горада прыехаў, і ў будан лазіў... А Курт мяне высачыў.