Андрэй Федарэнка - Шчарбаты талер

— Я паспрабую,— кіўнула Аксана.

— Змітрок — тое ж самае. Сходзіш у гарадскі краязнаўчы музей, даведаешся пра ўсё падрабязна, паспрабуеш выпрасіць у іх копіі. Мы з Чэсем будзем круціцца тут, на месцы, і чакаць вас. Усё ясна? Хто яшчэ што хоча сказаць?

— Я,— Аксана, як на ўроку, падняла руку.— Калі мы ехалі з татам сюды, у Чэрвені на аўтастанцыі ў мяне хацелі адабраць талер. Я... проста дастала яго з кішэні. А яны заўважылі.

— Хто яны?

— Два мужчыны. Аднаго завуць Сева, а другі — лысы. У іх яшчэ машына. І яны ехалі за нашым аўтобусам да самых Паплавоў.

— Я думаю, нічога страшнага,— сказаў Міхал.— Калі гэтая гісторыя з талерамі такая вядомая, дык нічога дзіўнага, што многія цікавяцца ёю... Аднак пільнасць не пашкодзіць. Надалей ні Аксана, ні ты, Чэсь, ніколі не даставайце манеты без патрэбы. І яшчэ: каб не ўзнікала да нас падазронасці, будзем гаварыць: «Нам далі на лета заданне — збіраць матэрыялы пра гісторыю Паплавоў». Усё зразумела?

— Зразумела.

— Тады — купацца! — весела закончыў Міхал.— Каля берага вада ўжо цёплая.

Хутка спусціліся ўніз. Аксана раптам спынілася:

— Не, я не магу. Я забыла купальнік.

— Збегай, мы пачакаем.

— Ды ў Мінску забыла! Думала, яшчэ холадна купацца, і не ўзяла...

Чэсь здзіўлена зірнуў на яе.

— Хочаш — адыдзі ніжэй, за паварот,— сказаў ён.— Мы не будзем падглядваць, чэснае слова.

— Не, другім разам пакупаюся.

Міхал са Змітраком, на хаду скідваючы адзенне, кінуліся да ракі. Чэсь затрымаўся. Дастаў з кішэні падарунак, працягнуў Аксане:

— Гэта мёд. Табе.

— Сапраўды? — яна хуценька разгарнула паперу і ўбачыла зусім чорны, круглы, бы яйка, шарык. Гэта былі соты, поўныя бурштынавага духмянага мёду.

— Няўжо ад тых восаў?! — уразілася яна.

— Ад восаў. А ты не верыла... Не, жартую! — засмяяўся Чэсь.— Гэта бацька ўчора знайшоў на лузе. Чмяліны мёд.

— Што ў вас за сям'я, адны пчаляры нейкія...

Аксана раптам успомніла, што яна непрыгожая, і замоўкла.

— Дзякую,— суха сказала яна.— Пабягу, збірацца трэба. Да сустрэчы праз тыдзень.

— Аксана! — паклікаў Чэсь услед.

Дзяўчынка спынілася:

— Што?

— Не, нічога... Пакуль!

Раздзел 20. ЛЕТА

Апошні тыдзень здоўжыўся, як ніколі. І вось нарэшце — лета! Канікулы! Цэлых тры месяцы: чэрвень, ліпень, жнівень! Нават самі словы гэтыя гучаць, бы музыка. За адно лета ты сталееш на цэлы год. Ты не без лёгкага суму здаеш у школьную бібліятэку падручнікі, да якіх так прывык за дзевяць месяцаў. Хаваеш на дно шафы стары дзённік і стос сшыткаў з дыктантамі і сачыненнямі. У першы ж дзень канікулаў абуваеш кеды або красоўкі, адзяеш якія­небудзь шорты, зробленыя са старых джынсаў, майку — усё гэта будзе з табою цэлае лета, абносіцца, палюбіцца... І ў гэтай зручнай, лёгкай апратцы, якую не баішся запэцкаць ці падраць, ты радасна пераходзіш мяжу і ўступаеш на тэрыторыю іншай краіны, з кароткаю назваю Лета. Краіны яркага сонца, цёплых дажджоў і навальніц, грыбных туманаў, краіны футбола, ранішняй і вечаровай рыбалкі, арэхаў і ягад, паходных вогнішчаў, краіны цікавых кніжак і першага кахання, краіны загадак і адкрыццяў...

Міхал з Чэсем вылезлі з рэчкі, пакідаючы за сабою на мокрым узбярэжжы глыбокія вузкія сляды, якія адразу ж напаўняліся вадою. Упалі на гарачы пясок. Адразу ж скура ў абодвух пачала пакрывацца цыпкамі. Па целе прабягалі дрыжыкі.

— Сёння... трэцяга... чэрвеня,— сказаў Чэсь непаслухмянымі ад холаду вуснамі,— а ні Аксаны... ні Змітра.

— Затое... Курт... заявіўся дзень у дзень,— гэтаксама азваўся Міхал.— Сёння я бачыў... коз пас на выгане...

Дзед Макар трымаў казу з казляняткам; заўсёды яны пасвіліся і прыходзілі дамоў самі, а тут Курт, відаць, дзеля «спартыўнай цікавасці», раптам загарэўся за імі глядзець.

Міхал з Чэсем даўно выканалі сваё «заданне». Ці, лепш сказаць, яны яго не выканалі. Нічога не ўдалося дабіцца. Школьны «гістарычна­краязнаўчы куток» аказаўся шафаю з вялікім навясным замком. Шафа стаяла ў глухім канцы калідора, і на яе ніколі не звярталі ўвагі. Маладая, толькі што з універсітэта, настаўніца гісторыі доўга не магла зразумець, чаго ад яе хочуць.

— Нам на лета задалі заданне,— тлумачыў Міхал,— даведацца як мага больш пра гісторыю нашага пасёлка.

Пачалі шукаць ключ ад замка. Ён аказаўся ў школьнай прыбіральшчыцы бабы Ніны. Адамкнулі — у шафе, паверх груды запыленай, пажоўклай макулатуры ляжала папка з надпісам — «Нашы славутыя землякі». У папцы — некалькі газетных выразак пра ўдзельнікаў Вялікай Айчыннай вайны, ураджэнцаў гэтых мясцін.