Андрэй Федарэнка - Шчарбаты талер

— Эх, вы,— сказаў ім у спіны Курт.— А я хацеў... Я, можа, працаваць буду ў геолагаў! Не верыце?

Ніхто не азірнуўся.

— Вам жа разбагацець трэба,— сказаў раптам Курт.— Былі б добрыя, я папрасіў бы геолагаў, і вас бы ўзялі.

Чэсь з Міхалам аж спатыкнуліся. Вылупіліся на Змітрака. Трэба ж, вось дык маўчун­ціхоня! Умудрыўся разбалбатаць Курту іхнія планы, пакуль ехаў з ім у аўтобусе!

— Што яшчэ за навіны?! — прашыпеў да Змітрака Чэсь.— Ану, вернемся.

Курту толькі гэта і трэба было. Зацікавіў, вярнуў. Хай не задаюцца, цяпер вымушаны будуць лічыцца з ім.

— Дзесяць даляраў у дзень абяцалі,— пахваліўся Курт і сплюнуў пад ногі.

Хлопцы аж аслупянелі. Такая лічба прымусіла іх нават забыцца на здраду Змітрака. Дзесяць даляраў у дзень — гэта сума.

— Хлусіш,— сказаў Чэсь.

— Я?! Спытайцеся ў лысага... ой, я хацеў сказаць у дзядзькі Жоры... Дзядзька Жора! — азірнуўщыся, крыкнуў ён раптам,— не выкідайце!

Ён падбег да веснічак і асцярожна прыняў з рук геолага недакурак, зацягнуўся.

— Яны не вераць, што вы мне па дзесяць даляраў у дзень плаціцьмеце.

— Буду,— пацвердзіў геолаг.

— Яны самі да вас наймацца прыйшлі,— ільсціва зазіраючы геолагу ў цёмныя акуляры, хіхікнуў Курт,— ды спазніліся!

Але геолаг раптам праявіў цікавасць:

— Гэта праўда, хлопцы? Вы хочаце памагаць нам?

— Хацелі. Якая цяпер розніца? — сказаў Міхал.

— Ну, чаму. Можа, і вам занятак знойдзецца. Зайдзіце праз тыдзень, калі ў вас канікулы пачнуцца. Мы тут усё лета будзем.

Працаваць разам з Куртам? З гэтым падлізлівым лісам? Як ні стаяла ў вушах у кожнага «дзесяць даляраў у дзень», як ні заманліва гэта было, хлопцы цвёрда ведалі, што да геолагаў больш не прыдуць.

— Дарэчы, чые гэта соткі ўнізе, каля самага помніка? — спытаў геолаг.

— А што? — азваўся Чэсь.— Ну, мае.

— Нічога. Зямлі адтуль трэба будзе ўзяць на пробу.

Геолаг пазяхнуў:

— Дык праз тыдзень чакаем вас,— паплёўся назад у двор, загараць.

Курт пабег следам. Нарэшце хлопцы засталіся адны. Міхал з Чэсем далі сабе волю, накінуўшыся на пачырванелага, разгубленага Змітрака.

— Адкуль гэты Курт ведае, што мы прыходзілі шукаць працу?!

— Адкуль ведае, што мы сабраліся разбагацець?!

— Папытайцеся ў яго самі.

— Дапусцім, пра геолагаў ён сам здагадаўся... але пра нашае «разбагацець» — адкуль?!

— Хлопцы, вы можаце не верыць мне,— справіўшыся з сабою, спакойна адказаў Змітрок,— можаце не сябраваць са мною. Але ў аўтобусе я не сказаў яму ні слова. «Прывітанне — прывітанне», вось і ўсё.

— Ага, значыць, сказаў! «Прывітанне» сказаў жа?

— Не моўчкі ж ехаць. Зрэшты, думайце што хочаце,— махнуў рукою Змітрок.

— Добра. З гэтым мы яшчэ разбярэмся... — Міхал зірнуў на сонца, якое пакрысе садзілася за ракою.— Зараз разбягаемся снедаць, а ўвечары — збор каля Аксанінай хаты.

Раздзел 16. АФІЦЭР НАПАЛЕОНАЎСКАГА ВОЙСКА

Вуліца патанала ў ранніх прыцемках. З нізіны, ад ракі, цягнула начным лёгкім ветрыкам. Таўкла мак, звінела машкарэча — настырны гнус не палохаўся ні ветрыку, ні прыцемак. Цэлыя хмаркі яго віліся над галовамі хлопцаў, Аксаны і яе бацькі. Хіба крыху памагалі галінкі бэзу, якімі абмахваліся, ды яшчэ «куродым» — кучка падпаленага старога рыззя, спарахнелага дрэва, кары... Куродым таму так і называецца, што не столькі гарыць, колькі курыцца і адурманьвае гнус.

Бацька з Аксанаю сядзелі на маленькай лавачцы пад плотам, Чэсь, Міхал і Змітрок — паўкругам насупраць, проста на траве. У цэнтры дыміўся, успыхваў рэдкімі агеньчыкамі куродым. Бацька падварушваў яго дубчыкам.

Толькі што бацьку давялося коратка паўтарыць хлопцам тое, аб чым ужо ведала Аксана: пра Вялікае Княства, іспанскага чакану талеры, пра бяспутнага шляхціца Трушку і яго родавую калекцыю манет...

— Вы, можа, не ведаеце, што наш помнік на пагорку каля Бярэзіны,— паказаў бацька дубчыкам сабе за спіну,— проста сімвал. Гэта проста знак памяці салдатам усіх войнаў, якія закранулі нашу мясціну: напалеонаўскай 1812 года, Першай сусветнай, грамадзянскай, Другой сусветнай... А непасрэдна захаванні былі, вядома, у самых розных месцах. Напрыклад, першае захаванне, яшчэ з часоў адступлення французскага войска, было куды далей ад ракі — прыблізна там, дзе цяпер Чэсевы соткі, а можа, і яшчэ вышэй, вось тут, дзе мы сядзім.

Чэсь уздрыгнуў. Самыя неверагодныя здагадкі кружылі яму галаву. Ён слухаў, забываючы адмахвацца ад машкарэчы, лавіў кожнае слова. У кішэні ён сціскаў знойдзены на сваіх сотках талер.