Сяргей Пясецкі - Запіскі афіцэра Чырвонай Арміі

Нядаўна прыехалі з НКВД і забралі ўсю сям’ю Маргалава, якога саслалі ў лагер за тое, што па п’яной справе казаў, быццам будзе вайна з немцамі. Я табе ўжо пра гэта пісала. Дык мы потым зрабілі сход і даслалі падзяку ўладам за ахову нас ад контррэвалюцыйных элементаў. Бо, вядома, калі Маргалаў казаў, што будзе вайна з немцамі, дык і хтосьці з ягонай сям’і мог гэта пачуць. Трэба нішчыць тых фашысцкіх гадаў і англійскіх агентаў.

Я дужа ўсцешаная, што да вас дайшлі тыя эшалоны з надпісамі “ХЛЕБ ДЛЯ ГАЛАДАЮЧАЙ ПОЛЬШЧЫ” і што вы не маеце зараз праблемаў з выжываньнем. Вельмі прыемна, што наш урад так дбае пра геройскую Чырвоную Армію. Толькі баюся я дужа, каб тыя крывасмокі палякі цябе дзе-небудзь не забілі альбо не атруцілі злачынна. Сачы, міленькі, за сабой і будзь дужа асцярожны.

Прымі паклоны ад усёй сям’і і моцна цалую цябе.

Твая да самай дамавіны,

Дуня”.

Прачытаў я гэта пісьмо і вырашыў адразу, што набуду для Дуні сукенку і чаравікі. Пайшоў я ў горад, але ў карамах ужо амаль нічога няма. Вядома, нашы хлопцы ўсё выкупілі, а гандляры новых тавараў не завезлі і пазамыкалі крамы. Але ёсць затое шмат камісійных крамаў, у якіх троху даражэй можна набыць усё што толькі душа запрагне. Гэта тутэйшыя буржуі распрадаюць свае рэчы, бо ім грошай на жыццё стала не хапаць. Гэта для нас дужа карысна, і мы з таго дужа цешымся.

Вось купіў я для Дуні сукенку, але спецыяльна таннейшую выбраў, бо і так увесь калгас будзе ёй зайздросціць. Купіў таксама ўжываныя чаравікі, ну і бялізны дзве пары, бо памятаў, што бялізны яна ўвогуле не мела. А паненка, якая ў краме тыя рэчы прадавала, спыталася ў мяне:

– Напэўна, для жонкі?

– Не, – адказваю. – Для нарачонай. Яна – артыстка ў тэатры.

А другая пытаецца:

– Няўжо ў вас у Расіі няма крамаў з адзеннем і абуткам, каб яна магла сама сабе па памеры набыць?

Зразумеў я, што подлая фашысцкая гадзіна ў палітычную размову мяне ўцягвае і хоча злачынным чынам з Савецкага Саюзу пакпіць. Таму я адказаў:

– У нас усяго ёсць багата і ўсё лепей і танней, чым у вас. Вы нават не ведаеце такіх рэчаў, якія мы маем!

– Дык навошта вы тут усё выкупаеце?

– Як гэта, навошта?… Каб падарунак паслаць, як доказ памятання. Вось будзе гэта ў доме для бруднейшай работы выкарыстоўваць. На вячоркі альбо сход які ці на гулянне дык нашае, савецкае адзенне апране.

Адна з іх паведаміла мне:

– У нас ёсць добрыя ядвабныя панчохі. Можа і іх таксама купіце для камплекту?

Падумаў я: “Канешне, варта Дуняшы панчохі даслаць”. А прадаўшчыца кардонку на прылавак паставіла і паказвае мне розныя панчохі. Агледзеў я ўсе і сказаў так:

– Што гэта за панчохі: як павуцінне! У нас панчохі вырабляюць моцныя і вялікія. А гэтыя, дык я і не ведаю, як яна на нагу нацягне.

– Чаму? – спыталася адна з іх. – Гэтыя таксама дужа моцныя. Дакладна мацнейшыя за вашыя баваўняныя. І на нагах пекна ляжаць.

Набыў я дзве пары панчохаў і пытаюся пра падвязкі. Бо дзе ж там Дуняша гумы на падвязкі набудзе? А яна сказала, што зараз гумы на падвязкі ў іх няма. І што ўвогуле мала хто падвязкі носіць.

– Дык як вы панчохі носіце, каб яны ўніз не асоўваліся?

А яна як пачала смяяцца. Потым старэйшая, гэткая кплівая, кажа:

– Зараз я вам пакажу.

Выцягнула з шуфляды нейкую ружовага колеру прыладу і на сабе, на бёдрах зашпіліла. Потым тлумачыць мне:

– Гэта пас называецца. А да тых гумак збоку прышпіляюцца панчохі. Гэта лепей за падвязкі, бо не сціскае ног і панчохі не моршчацца.

Набыў я і пас. За ўсё чэсна заплаціў і пайшоў дадому. Расклаў там гэтыя рэчы на ложку, на стале, на стуллях і вачам сваім не веру: такое ўсё пекнае! Так, раскошна жылося буржуям і буржуйкам у той іхняй імперыялістычнай Польшчы!

Назаўтра я спакаваў гэта ўсё ў скрынку, напісаў хімічным алоўкам адрас і прозвішча Дуні і панёс пакунак на пошту… Ледзьве нават не адаслаў, але – на шчасце – у апошнюю амаль секунду апамятаўся. “Што я раблю?! Калі Дуняшка гэтыя рэчы атрымае (а раптам такое здарыцца) і надзене іх, дык пра яе не толькі ўвесь калгас будзе мянціць, але і НКВД даведаецца… Пачнуць дапытваць, адкуль гэта, як і што? Можна, натуральна, растлумачыць, што нарачоны з Польшчы даслаў. Але адкуль ён усё гэта ўзяў?… Набыў… Але ў каго?… У буржуяў… Гэта значыць…

Я скончыў на гэтай думцы і адчуў, як адразу ўвесь мокры зрабіўся ад поту… Вось, здурнеў я зусім, жывучы між буржуяў! Гэта ж я маю каханую Дуняшку мог згубіць, а можа, і сябе з ёю разам! На шчасце, своечасова апамятаўся, з пошты выслізнуў і паціху, бакавымі вуліцамі, вярнуўся з тым клятым пакункам дадому. Садраў са скрынкі паперу з адрасам і спаліў яе. А пакунак пад ложак у кут запіхаў. Толькі тады супакоіўся.