Васіль Ткачоў - Вятрак – птушка вольная

Паўлік таксама сказаў паўшэптам:

– Тыя сосны сёстрамі называюць.

– Ведаеце, значыць, – палагаднеў твар у старога. – Гэта ўжо добра. Аблегчваеце нашу задачу. Да чагоу я пра сосны? З сённяшняга дня, ці вечара – так дакладней будзе – для вас існуе адна сасна, сярэдняя. Не забывайце. Сярэдняя. Па маёй дамове з партызанамі, менавіта яна будзе служыць схованкай. Тайніком. Ёсць у тым дрэве не надта глыбокае дупло, мая рука пальцамі па дне шкрабе. Ад зямлі дупло тое невысока, акурат па вашаму росту, дацягнецеся. Сёння альбо заўтра раніцай трэба пакласці туды першае наша паведамленне. Пажадана, каб прыцемкам. Ноч ёсць ноч – яна схавае і прытуліць, што матка родная. – Нупрэй прыслухаўся. – Лічу, што трэба паставіць нашых у яснасць, што чакаецца ў Хатоўні раскватараванне варожага гарнізона. Не ведаю, багата ў тым гарнізоне будзе салдатаў ці не, але адчуваю, што напрэцца іх сюды, як рыбы ў нераст у нашу Гутлянку з поймы. Ведаць пра гэта партызанам трэба ў абавязковым парадку. Я так лічу. Лявон мяне падтрымлівае. Для чаго ж тады дупло выбіраў і вас чакаў, хлопцы, га?

– Канечне, трэба! – Юраська ажно зрабіў крок наперад да млынара, нібы збіраўся бегчы да сасны проста зараз.

Узрадаваўся першаму заданню і Паўлік:

– Абавязкова! Я панясу! У мяне кішэнь глыбокая, не вываліцца!

Юраська паказаў свае кішэні – вывернуў, і аказалася, што ў яго яшчэ глыбейшыя, асабліва на правай калашыне, дзе ён носіць, калі косіць, брусок. А дзед Нупрэй не звяртаў на тыя кішэні ўвагі, гадаў, што з сябе будзе ўяўляць той гарнізон.

– Што сёння для нас сакрэт, заўтра не будзе, – цвёрда казаў ён. – А мо і зусім перастрэнуць партызаны немчуру ды намуляць ёй бакі, патрасуць, як воўк авечку, дадуць у каршэнь? Каб знаццё, як той казаў, што ў кума піццё,– стары ўсміхнуўся куточкамі вуснаў, глянуў на Лявона Кончыка: той адказаў яму цёплай усмешкай,– дык пабег бы... Пажартаваў, хопіць. Бліжэй да справы. Сядай-ка, хто з вас байчэйшы, на маё месца...

Млынар узняўся, нырнуў у цёмны кут, дзе ўзяў яшчэ адзін ліхтар «лятучы кажан», запаліў яго, а Юраську, які сядзеў ужо насупраць Лявона Кончыка, падаў аловак і маленькі квадрацік паперы.

– Трымай, браце. Прыбярог. У гаспадарцы, не дарэмна ж кажуць, усё калі-небудзь спатрэбіцца. І да Лявона: – Памагай, кум, падказвай, што пісаць. Тры галавы добра, а чатыры яшчэ лепш.

Лявон варухнуўся на табурэце, крэкнуў:

– Толькі надта многа не пішыце. І старайцеся так шкрабаць, каб супастат не адразу даўмеўся, што да чаго, калі і трапіць яму цыдулка.

– А як бы ты сам напісаў? – паглядзеў на кума Нупрэй.

– Я? Ды проста... Намячаецца размяшчэнне ў Хатоўні нямецкага гарнізона. І кропка. Ага, мабыць, трэба дадаць: надоўга, бо штаб робяць. Пакарацей. Менш слоў – больш справы. Што вы, хлопцы, думаеце на гэты конт?

Вытыркнуўся наперад Паўлік:

– А тое, што ворагу запіска ніколі не трапіць. Так мы і аддадзім яе!

– Адкуль ён можа пра нашу схованку даведацца? – здзівіўся Юраська.

Яшчэ трохі паспрачаліся, як і што пісаць, а потым Юраська вывеў на тым квадраціку паперы ўсяго некалькі слоў: «Неўзабаве намячаецца раз-мяшчэнне ў Хатоўні варожага гарнізона. Па распа-раджэнню паліцая В. Х. Ката мужчыны рамантуюць кантору праўлення калгаса пад штаб. Чакаем указанняў».

– Было б добра, каб пад гэтым тэкстам нейкае слова паставіць, – паглядзеў на дарослых Паўлік.

– І мне так здаецца, – падтрымаў яго Юраська.

– Га, дзед Нупрэй? А вы, дзядзька Лявон, што скажаце?

– Гэта што яшчэ за подпіс такі? – не зразумеў намеру хлапчукоў млынар.

– Яны хочуць, Нупрэй, баявое імя сабе прыдумаць,– здагадаўся Лявон Кончык. – Ці не так, мальцы?

– Вядома! – засвяціўся твар у Паўліка.

– Ціха! – гыркнуў па Паўліка дзед Нупрэй. – Кажы больш панятліва. Тут табе не прахвесары. Што? Для чаго? А то прыдумаем які ляпсус, што людзей насмяшым. І сам чорт нічога не разбярэ...

– Вось і добра,– заступіўся за сябрука Юраська. – Няхай і не разбярэ. Няхай і немец галаву паламае...

Аднак млынар не прыняў прапановы хлапчукоў паставіць нейкі подпіс унізе, патлумачыў:

– Прыдумаць яно – не бяда, можна. Толькі ўсё ж трэба рабіць нам так, каб не даваць немцу і маленькай зачэпкі. Няхай лепш і не чуе і не ведае. Тады і нам спакайней будзе. І прашу далей слухацца мяне і вось яго, Лявона... І без выбрыкаў, хлопцы! Думайце галовамі. Глядзіце ж мне, каб усё шыта-крыта было. Ну, а калі ўжо так прыспічыла вам тое слова ужыць.... то калі прыдумаеце – скажаце. А пакуль нічога не пішыце пад запіскай. Там, у лесе, ведаюць, што да чаго...