Васіль Ткачоў - Вятрак – птушка вольная

– Мы ўмомант, дзеду! – усхапіўся, бы віхор, Юраська, панёсся з вятрака. Быў – і няма.

Лявон Кончык майстраваў нешта на двары, пад паветкай, а калі ўбачыў Юраську, падняў на таго вочы.

– Дзядзька Лявон, дзед Нупрэй кліча!

– Няўжо? – адклаў у бок сякеру Лявон Кончык, увагнуў галаву ў плечы, нібы тая навіна і сапраўды здзівіла яго. – Што гэта ён? Толькі ж бачыліся...

– Ён усю вёску збірае.

– Дзе?

– Ля вятрака.

– Перадай, буду, буду, а як жа.

– Ды не буду, – скрывіўся Юраська,– а зараз трэба ісці. Адразу. Бягом. Дзед яшчэ і папярэдзіў, каб вы параней былі. Яму параіцца з вамі трэба. Чулі? Параіцца.

– Тады іду, іду, Юрка, – твар у Лявона Кончыка зрабіўся адразу сур’ёзным, ён моцна ўвагнаў сякеру ў камлюкаватае палена, што, мусіць, азначала: канец справе, раз Нупрэй чакае.

А Нупрэй, убачыўшы яшчэ здалёк Лявона Кончыка, выглянуў яму насустрач, сустрэў, моўчкі ўзяў пад локаць, нібыта памагаў таму крочыць па сцежцы да ветрака.

– Ну, вось і першае распараджэнне з атрада,– зазірнуў Лявону ў вочы млынар: цікава, як той адрэагуе, як ацэніць навіну? Лявон маўчаў. Потым ціха спытаўся:

– Важнае што?

– Так, так. Здаецца, і мірнае заданне, але вялікай важнасці. З подпісам падпольнага райкома партыі.

– Нават так?

– А мы што тут, у хованкі гуляем, у жмуркі? Ці я пустабрэх які? Ты ж мяне ведаеш, кум. Пачынаем жаць. Фронту хлеб трэба. Пара сярпы пускаць у ход. Пажнем, абмалоцім. І – пад лапату. Падалей, падалей ад ворага. І каб не ўнюхаў нат. А куды пазней збожжа дзяваць – скажуць. Сасна для чаго?

– Так, так,– уздыхнуў Лявон Кончык. – І што ж рабіць думаеш?

– Я?

– Ага. Ты.

– Я сваё аддумаў. Няхай люд думае. Народ. І рашае. Вось збярэцца, і думае няхай. Ён сеяў хлеб, яму і жаць, яму і малаціць. Прыемны клопат, скажу табе. Люблю, калі пахне наўсцяж хлебам. Трэба будзе, таксама серп вазьму. Не зломак.

– Людзі людзьмі. А стараста? Яму ж вочы хусткай не завяжаш. Возьме ды гаўкне... паведаміць, куды трэба. А тыя на гатовенькае прыляцяць – і нам дулю пакажуць. Са смакам.

– Гэты стараста што ёсць, што няма. Для выгляду. Нам свайго старасту выбіраць трэба. Старшыню – па-нашаму. Хтосьці ж павінен Міхайлу замяніць. А то плывем, быццам у лодцы без вясла: да якога берагу прыб’е, і тое добра. Так не павінна быць. Не век жа без кіраўніка жыць. Развалакуць-расцягнуць калгас. Што немец, што самі. Уцяміў?

– Ды я-та ўцяміў. Усё ж стараста гэты пад нага-мі ... што бяльмо на воку.

– Ігнат – не паліцай Вітух. Свой ён чалавек. Не сам жа напрасіўся, ведаеш. Пад прымусам шышкай зрабілі. Ды і што ён за начальнік, калі ў яго нават стрэльбы няма? Хоць бы дубальтоўку якую паляў-нічую далі – варон палохаць. А так... Я да яго, калі ведаць хочаш, любыя ключы магу падабраць.

– Ну, гэта як сказаць, – засумняваўся Лявон Кончык. – Чалавека ўлада псуе.

– Улада... Што ён, бургамістр які? Ні пячаткі ў яго, ні той жа вінтоўкі. Голае месца. Нуль, можна сказаць.

– Быць асведаміцелем можна і без вінтоўкі. Языком можна стрэліць так, што з гарматы мудрэй не бабахнеш.

– Ігнат не бабахне. А калі што, дык не паспее і ротам хаўкнуць, як залепім яму рот. На ўсялякі выпадак я папярэджу старасту. Каб не рыпаўся. Каб не надта... Так і быць.

Нупрэй з Лявонам вялі яшчэ колькі часу гамонку, а на прырэчным лажку паказаліся людзі – крочылі да іх. Пакуль яны былі далекавата, Нупрэй памеўся паказаць Кончыку запіску.

– Хадзем, глянеш, – кіўнуў млынар на дзверы.

– Можна і не глядзець, – абыякава адказаў Лявон. – Я ў тых літарах, што сарока ў музыцы. Не было калі хоць каліва граматы ўхапіць. То на пана спіну гарбаціў, то з белапалякамі сіламі мераўся, то ў кулака кавалак хлеба зарабляў. Ведаеш жа. Не заўважыў, як і састарыўся, – Лявон паспрабаваў выпрастацца, але толькі крактануў, махнуў рукой. –На тым свеце, мусіць...

– Хадзем, хадзем... Не прыкідвайся невукам.

Лявон нехаця патупаў за млынаром.

– Чаго ты там нас збіраеш, Нупрэйка? – пачуўся хітраваты і звонкі голас цёткі Аксінні. – Вы што, зачыніліся?

– Ды не, скарб дзелім,– усміхнуўся Нупрэй. – Пачакай, не паўзі сюды. Дарэмна шкрэбціся будзеш. Ідзем ужо. Вяртаемся.

– Добра, добра. Пачакаю.

Пачуліся каля ветрака і іншыя галасы. Нупрэй з Лявонам Кончыкам чулі, як Аксіння казала землякам:

– А певень мой на трэці дзень сам прывалокся. Вымерхаўся, схуднеў, ледзьве ногі прыцягнуў. І дзе лазіў, каб спытаць? Ці ў яго ж клопату каля сваіх чубатак мала? Паспявай толькі варушыцца. Дык не, на суседскія двары паглядае, валацуга!