Васіль Ткачоў - Вятрак – птушка вольная

І зноў ім патрапіў на вочы стараста Ігнат.

– Хлопцы, гляньце! – насцярожыўся Паўлік і паказаў рукой на дарогу, на якой грукацелі калёсы.

Соп і фыркаў конь, ляніва ставіў капыты на дарожны пыл, а на калёсах, выцягнуўшы наперад ногі, важна сядзеў стараста. Ігнат вяртаўся ў Хатоўню.

– Куды гэта ён ездзіў? – нядобра падумаў пра старасту ўсё той жа Паўлік. – А што, калі да Вітуха? Прачуў, што мы жыта жнём, і паехаў, гад! Канешне ж, данёс!

Юраська таксама не зводзіў позірку з Ігната, а стараста зухавата – нахабнік, бач ты! – шлёгнуў пугай па распаранай спіне каня і той паслухмяна пабег па дарозе.

– Думаеш, паведаміў? – нарэшце паглядзеў на Паўліка Юраська. – А ты, Сяргей, што скажаш?

Сяргейка, як заўсёды, толькі варухнуў сваімі худымі плячыма: хто яго ведае, адкуль мне знаць? Можа... А можа і не... Цьфу! З гэтым Сяргеем адны праблемы, ніколі сваёй думкі не выкажа, прывык за спіны іншых хавацца. Правільна іншы раз яго маці дома і трымае – а што карысці, хоць ён і тут, з усімі разам? «Не ведаю... Не бачыў... Не чуў...» Юраська злуецца: «Мы адны павінны бачыць і чуць!» Але выгляду не паказвае.

У поле вярталіся амаль подбегам. Хацелася хутчэй расказаць Нупрэю і Лявону Кончыку пра таямнічую паездку некуды з вёскі старасты Ігната.

– Вада едзе! – першай узрадавалася, убачыўшы дзятву, Аксіння. – Не праскачыце ж міма! Куды так разагналіся?

Давялося спыніцца каля Аксінні.

– Вось дзякуй вам, выратавалі ад спёкі! – піла і хваліла яна ваду. –Смакоцце!

Хлапчукі раздалі поўныя біклажкі з крынічнай вадой, а самі адвялі падалей ад жанчын Нупрэя, і Юраська, глытаючы ад хвалявання словы, горача казаў:

– Ігната... старасту бачылі. Ён на калёсах у вёску аднекуль вяртаўся. Можа паліцаю ці немцам сказаў, што жнём?

Нупрэў уважліва выслухаў хлапчукоў, аднак падзяліцца сваімі думкамі пакуль не спяшаўся. Потым нечакана для сяброў сказаў амаль што абыякава, чым астудзіў іх запал:

– Ідзіце працуйце. А за ваду дзякуй. Сапраўды, смачна п’ецца на жніве... Нібы ўпрыкуску з хлебам.

– Дзед Нупрэй! – Паўліку не спадабалася, што стары і брывом не павёў, а справа ж сур’ёзная. – Дык што?..

– Няхай ездзіць Ігнат, куды хоча. Думаеце, у яго клопату няма? Жучок вунь... дзівіцеся, – Нупрэй тыцнуў носам лапця ў сцяблінку, па якой мітусліва паўзла божая кароўка,– і тое на адным месцы не сядзіць. Куды ён, цікава, бедалага, так шпацыруе, галаву задраўшы? Бач, зваліўся, саслізнуў... а зноў шкрабецца. Не павяртае назад. Угору, угору паўзе, анціхрыст... Туды, відаць, дзе яму лепш будзе... дзе зацішней...

Спаў Юраська без задніх ног. Натаміўся за дзень. Нешта быццам снілася, але як ні стараўся ўспом-ніць – што снілася, калі расплюшчыў вочы, нічога не атрымлівалася. Усё змяшалася ў кучу. Нейкі кавардак. А што помнілася? Быццам у хаце сядзіць на лаве невядомы мурзаты дзядзька і п’е з чорнага гарлача малако, сапе і п’е... І адкуль ён тут узяўся? Навошта? Хто такі? Пратэпала па падлозе мама, прарыпелі масніцы... І ці яна гэта? А, можа, хто іншы? Быццам і не яна...

Прадраў хлопчык вочы, нерухома ляжаў у ложку і гадаў, сон гэта ці што. Прыслухаўся. Быццам і сапраўды нехта п’е малако – чуваць, як глытае: юк-юк-юк... Каганец на прыпечку смуродзіць, на сцяне зіхаціць цень ад кароценькага язычка полымя. «Які ж гэта сон! – Юраська нарэшце адарваў галаву ад падушкі. – І хто такі гэты дзядзька? Маці прайшлася па падлозе... так, яна».

– Спі! – строга паглядзела на Юраську мама. – Рана яшчэ.

– Выспаўся.

– Усё роўна спі, а то будзеш блытацца толькі пад нагамі!

Хлопчык не паслухаўся, пазяхнуў, моўчкі апра-нуўся, моўчкі сеў на ўслон – твар у твар да невядомага чалавека, які ўжо даўно напіўся малака і хваліўся, які ён добры ваяка. Калі яго паслухаць, то дзе не быў і чаго не бачыў. Юраську такое не падабаецца: хвалько! Сапраўдны салдат хваліцца не будзе.

– А-а, прачнуўся, гвардзеец! – нібы даўняму знаёмаму, усміхнуўся Юраську чырвонаармеец, і што ён быў чырвонаармейцам – адразу відаць: у салдацкім жа адзенні, а будзёнаўка ляжыць побач, зорачкай на печ – Ну, гаспадыня, дзякуй вам. А мне пара. Пакуль яшчэ спяць усе, то я па агародах да лесу, а там разбярэмся... Ваўку не страшна ў лесе – ваўку страшна сярод людзей. Вось так, хлапчына! – Чырвонаармеец падміргнуў Юраську, паляпаў па плячы і спытаў: – І кім жа ты стаць хочаш, калі вырасцеш?

– Партызанам!

– Ого-о! Ты далей, землячок, глядзі, далей. А з немцамі як-небудзь мы самі разбярэмся. Партызан – гэта не спецыяльнасць. Гэта так... Вось хлебаробам – чым кепска? Ці пілотам? Га? Во гэта прафесіі! Эх, мне б самому за плужком прайсціся, на цёплай баразне пасядзець. Засумаваў я па полі, Юрка. Юрка, так?