Васіль Ткачоў - Вятрак – птушка вольная

Цётку Аксінню і пачалі з лёгкай рукі Нупрэя клікаць кітаянкай. Але як толькі твар жанчыны прыняў ранейшы выгляд, людзі неяк і забыліся пра гісторыю з пчаліным роем, забылі і пра тое, чужое, далёкае для іх слова «кітаянка». Мусіць, яшчэ і таму, што больш падыходзіла ёй слова «жмінда», цётка нярэдка падмацоўвала яго сваімі канкрэтнымі справамі, і хатаўнянцы карысталіся апошнім.

Пчолы ў Аксінні прыжыліся, і хоць былі яны з дзікага гурту, але жанчына набыла недзе борць, усцягнула яе на грушу, і, кажуць, нават ела патрохі мёд.

Пчолы сядзелі на венчыках кветак, пераляталі з аднае на іншую, а за імі цікаваў, раз-пораз нацэльваючы лапку з вострымі кіпцюрамі ў бок абранай ахвяры, стары і лянівы кот Васька. Толькі дзе там! Пчала пералятае на іншы венчык, кот намячае новую ахвяру, але і яна, пачуўшы нядобрае, таксама вырашае трымацца падалей ад Ваські. Канешне, каб кот больш энергічна і лоўка пускаў у ход сваю лапку, а не ленаваўся, то, мусіць, пчолы б хутка разлічыліся з ім. Як некалі з цёткай Аксінняй. А то ж ён проста забаўляецца – ад сумоцця, якое нагарнулася, відаць, не на аднаго ката ў Хатоўні.

Юраська паклікаў ката, той скочыў з паркана, прытуліўся да нагі хлапчука.

– Галодны, мабыць? – спытаўся ў ката Юраська.

– Мя-ў! – адказаў Васька.

– Галодны, значыць. Пайшлі, аднясу цябе на паляванне, калі сам ужо і хадзіць лянуешся. – Хлопчык узяў ката на рукі, патупаў з ім у хляўчук. – Лаві мышэй. Не лянуйся, Васька. Кожны сабе павінен хлеб зарабляць. Бяжы.

Васька пастаяў на адным месцы, паматляў хвастом, узняў сумныя вочы на Юраську і неахвотна падаўся ўглыб хляўчука.

«Спяць? – крадком падняў ён галаву на вышкі, аднак убачыў там толькі скамечаную самаробную подсцілку і кажушок, які давала маці накрыцца начным гасцям. – Калі ж гэта яны паспелі выспацца? І ці спалі ўвогуле?» І ад думкі, што не заўважыў, як некуды падзеліся ўзброеныя людзі, яму зрабілася крыўдна. Правароніў. Зусім настрой прапаў. Хацелася ж бліжэй пазнаёміцца з начнымі гасцямі, даведацца, хто яны і адкуль. Можа ім і дапамога якая патрэбна? Дык калі ласка! Дзед Нупрэй таксама ж не супраць быў з імі пагаманіць. Ён, млынар, можа нават і ведае гэтых дзядзькоў?

Раптам Юраська ажно здрыгануўся – зусім блізка пляснуў сухі стрэл. Пакуль ён круціў галавой па баках, шукаючы вачыма, хто б мог стрэліць, прагучаў і другі.

– На агарод сігануў! На агарод! – па голасе Юраська пазнаў свайго цёзку. – Трымай яго! Збяжыць, гад!..

«Каго гэта яны ловяць? Старасту Ігната? Дык куды яму, старому і нямогламу, уцякаць? Ён і так ледзьве ходзіць», – нічога не мог зразумець Юраська. Аднак тое, што ён убачыў, захапіла яго, і хлапчук не стрымаўся, падбег бліжэй да Ігнатавай хаты. Пасярод двара стаялі чатыры паліцаі з узнятымі ўгару рукамі, а партызаны – цяпер Юраська ўжо і не сумняваўся ў гэтым – запускалі рукі ў іхнія кішэні, нешта вымалі адтуль, кідалі на зямлю. Крыху воддаль ад паліцаяў адзінока і сумна стаяў стараста, і таксама трымаў рукі над сваёй лысай галавой.

– Кірэй, бяжы на агарод: там Юрка адзін! – крычаў сіпаты партызан, якога сёння ноччу Юраська адводзіў на вышкі разам з Юркам-цёзкам. – Уцячэ паліцай Кот! Уцячэ!

– Ён без карабіна выскачыў!

– Дзядзечка, у Вітуха наган ёсць! Сам бачыў! Ён яго вось тут носіць! – адкуль і словы знайшліся ў Юраські, ён падбег да сіпатага партызана. – Сам бачыў!

– Няўжо? – насупіўся сіпаты і зірнуў на Кірэя. – Юрка ж там адзін! Кірэй!

Кірэй, колькі было моцы, сігануў праз Ігнатаў паркан, прыгнуўся да зямлі, і неўзабаве знік за вуглом пуні.

– Ігнат, апусці рукі, – загадаў старасту сіпаты партызан, – ды нясі вяроўчыну. Памагай, брат служывы, дружкам сваім лапы круціць.

– Ага! – кіўнуў Ігнат і хуценька схаваўся ў кладоўцы.

А Юраська ж, калі пачуў гэтую размову, і сам шыбануў услед за Кірэем на агарод.

– Стой, халера здрадніцкая! Стой, застрэлю! – крычаў Юрка-партызан, і на імгненне запаволіўшы бег, прыцэльваўся і страляў па Вітуху, які без аглядкі нёсся ў бок лесу. Толькі абцасы ботаў мільгацелі. Ён галёкаў ужо на ўскрайку сада, рабіў выкрутасы між дрэў, таму партызану было, відаць, не зусім зручна страляць. Але трэба!

– Цаляй, цаляй, дзядзька Юрка-а! – закрычаў і Юраська.

– Не збяжыць! Даганю!

Аднак жа Вітух, хоць і з адным вокам, а бачыць, паразіт, далёка. Зусім і не дрэвы перашкаджалі страляць трапна па яму, не. Вітух убачыў на гародчыку дзеда Платона, таму бег насупраць яго. Хітры, гад! Ведае, што не будзе партызан страляць, бо можа трапіць у зусім нявіннага чалавека.