Піліп Ліпень - Рабаваньне па-беларуску

– Але бачыце, Лявоне... Спадзяюся, вас не занадта засмуціць?.. Ваш экспэрымэнт можна назваць удалым толькі ў... эээ... псыхалягічным сэнсе. Чалавек, якога вы знайшлі, ня ёсьць сапраўднай жанчынай. Вы сказалі, што разгледзелі ягоны чэлес, так? Дык вось, чэлес рыхтык адно з сама відавочных адрозьненьняў. Тое, што вам трапілася – зусім не бабуля, а дзядуля, якому ўздумалася пагуляць у бабулю.

Лявон нават не зьдзівіўся. Унутранае пачуцьцё падказвала яму з самага пачатку, што бабуля несапраўдная. Пятрусь ізноў павярнуўся, зьняў з паліцы над радыё вялікі карычневы том і паклаў яго перад Лявонам. «Мужчына ды жанчына. Таямніцы полу», – прачытаў Лявон і запытальна зірнуў на Пятруся.

– Так-так, пагартайце! Я мяркую, вам ня будзе складана зразумець, што ўяўляе сабой сапраўдная – калі наогул можна гэтак выказацца адносна сымулякру – сапраўдная жанчына. У мяне ў свой час гэта атрымалася безь вялікае працы, хоць, вядома, шмат што стала нечаканасьцю. Бачыце, маюцца істотныя, фізыялягічныя адрозьненьні паміж мужчынам і жанчынай, а вопратка або даўжыня валасоў – гэта толькі вонкавыя атрыбуты, якія ня маюць вялікага значэньня.

Лявон разгублена разгарнуў кнігу на выпадковай старонцы і патрапіў на каляровы малюнак, які паказваў чалавека бяз скуры, з высалупленымі цягліцамі. Яму стала страшна, але не праз выгляд асьвежаванага цела, а праз блізкасьць таямніцы полу, якая раптам здалася яму злавеснай і змрочнай. Ён адвёў вочы ад ілюстрацыі і спытаў:

– Але адкуль увогуле ўзялася ідэя жанчыны? Хто стварыў гэты ваш сымулякар? Хто напісаў гэтую кнігу і намаляваў рысункі? І як атрымалася пераканаць усіх людзей у рэальнасьці таго, чаго няма?

– Менавіта пра гэта вам і трэба будзе даведацца! – мовіў Пятрусь з такім радасным і змоўніцкім выглядам, быццам Лявон адгадаў ягонае даўняе патаемнае жаданьне. – Сам я не пасьпяваю займацца ўсімі кірункамі дасьледаваньняў і, каб не раскідвацца, засяродзіў свае намаганьні ў адной сфэры: прырода і формы празарэньняў. А вы можаце абраць спэцыялізацыю на ўласны густ. Напрыклад, жанчына – гэта ж выдатная спэцыялізацыя, дарагі калега! Вы дазволіце мне так вас называць? Ні хвіліны не сумняваюся, што навуковая ніва – вашае сапраўднае закліканьне.

– Чакайце, ці слушна я разумею вас, Пятрусь, вы сказалі – празарэньняў? Гэта значыць, застуда – гэта яшчэ ня ўсё, ёсьць і іншыя празарэньні?

– Менавіта так, дарагі калега! Я зьбіраўся расказаць вам пра іх пазьней, але калі вы ўжо самі спыталі... Наш погляд на сусьвет у цэлым і на жанчын у прыватнасьці наўпрост залежыць ад ступені нашага празарэньня. Успомніце: калі мы здаровыя і бадзёрыя, жанчыны здаюцца нам няісныя, разам з цэлым шэрагам іншых сумніўных зьяў. Калі мы застуджваемся і да некаторай ступені празараемся, яны здаюцца нам дзіўнай выдумкай, якая ня мае ніякіх падстаў. Калі не лічыць за падставы шматлікія кнігі, малюнкі дый сам факт прысутнасьці ідэі жанчыны ў нашай сьвядомасьці. Празраваючы далей, мы пачынаем разумець, што зусім не жанчыны павінныя нас зьдзіўляць сваім нейснаваньнем. Зьдзіўленьня варты ўвесь наш сьвет, пабудаваны ідэальна і шчасьліва, але непадуладны ніякаму лягічнаму асэнсаваньню. Зьдзіўленьня і захапленьня! Выбачайце...

Пятрусь адвярнуўся і чхнуў. Лявон скарыстаўся гэтым, каб перапыніць ягоную гаворку:

– І што адкрываецца чалавеку пры далейшым празарэньні?

– Калі караценька, дык сьпеўнае празарэньне значна глыбейшае ў параўнаньні з застудным, якое датычыць толькі некаторых аспэктаў побыту і грамадскага ўпарадкаваньня. Напрыклад, сьпеўнае празарэньне дае ўсьведамленьне немень прасторы і часу, – ён змоўк зь вясёлым выглядам, відавочна назіраючы, як паўплываюць ягоныя словы на слухача.

– Як гэта? – Лявон узрушыўся, – Немень прасторы і часу? А хіба мы з вамі знаходзімся зараз не ў прасторы? І хіба наша размова ня доўжыцца ўжо чвэртку часу?

Пятрусь засьмяяўся, махнуў рукой і сказаў, што ніякія тлумачэньні не дапамогуць. Акрамя таго, тлумачэньні парушаць чысьціню экспэрымэнтаў. Выявілася, што ў Пятруся была распрацаваная цэлая схема працы зь непразораным асістэнтам, зьяўленьня якога ён чакаў ужо даўно. Шэраг пасьлядоўных псыхалягічных тэстаў з штодзённай сьвядомасьцю, потым ступеневае застуджаньне, далей шырокі цыкл пошукаў наконт пост-застудных эфэктаў, а ўжо толькі тады... Зь бібліятэчным вартаўніком усе мажлівыя экспэрымэнты былі зробленыя, але ён стаўся здаровы як бык, і нават наймагутшыя скразьнякі не маглі прымусіць яго смаркацца. Таму цяперашні Лявонаў стан меў вялікую значнасьць для навукі, адкрываючы доўгачаканыя дасьледчыя змогі.