Піліп Ліпень - Рабаваньне па-беларуску

Лявон разгублена слухаў узьнясеньні Пятруся, гледзячы на ягоныя тонкія цёмныя валасы, якія трапяталі на скразьняку. Яго турбавалі сумневы – ці ня варта яму тактоўна выдаліцца і дазволіць акадэміку спакойна паесьці.

– Тут, ведаеце, так мала людзей бывае, што паціху ня толькі правілы ветлівасьці забываеш, але на’т губляеш навык простае гутаркі. Міністар ужо даўно абяцаў мне чалавека даслаць, каб дапамагаў у досьведах, і ўсё ніяк. З вартаўніка нашага што возьмеш? Безадказная істота. Вельмі рады вам! Ці даўно хварэеце? Новазастуджаныя, ведаеце, ідуць звычайна да ўлады праўду шукаць, а бібліятэкай ці Акадэміяй навук анікому і ў галаву ня прыйдзе пацікавіцца. А песьні вы яшчэ ня слухалі? Не?

Пятрусь гаварыў, падняўшы галаву і ўважліва зазіраючы Лявону ў вочы. Праз колькі сэкунд ён папрасіў прабачэньня, адвярнуўся і чхнуў у хустачку, тонка і сьмешна.

– Ведаеце, падтрымваць застуду ня так ужо і проста. Вы заўважылі?

– Дарэчы, хацеў яшчэ запытацца ў вас, ці нельга праз застуду памерці? – усхвалявана перарваў Лявон, успомніўшы свае боязі. – Калі занадта яе запусьціць? Як утрымаць яе прад незваротнымі працэсамі?

– Не-не-не! – Пятрусь узмахнуў рукамі і засьмяяўся. – Пра гэта можаце не хвалявацца.

– Але ж калі...

– Прысядзьмо, – прапанаваў Пятрусь. – Я вам пастараюся зараз патлумачыць. Вось сюды сядайце.

Пятрусь вярнуўся на сваё месца за сталом, а Лявона пасадзіў насупраць, побач з адчыненым вакном. З вакна так моцна дула, што ў Лявона пачалі сьлязіцца вочы, і ён мусіў адвярнуцца, нават не пасьпеўшы разгледзець краявідаў. Ён паставіў локаць на падваконьнік і прыкрыў твар далоньню. «Белеет парус одинокий...» – сумны мужчынскі голас запеў наступны раманс. Лявон заўважыў, што гук даносіцца з бардовага плястмасавага рэпрадуктара, які стаяў на адной з паліц кніжнае шафы за сьпіной у Пятруся.

– Пятрусь, можна крыху цішэй зрабіць? Я вас амаль ня чую празь яе, – гукнуў Лявон.

Пятрусь дакрануўся да круцёлкі на рэпрадуктары, сьцішыўшы гук зусім на трошку. «Вось меляман», – падумаў Лявон.

– Дак вось, пра жанчын. Першае, – пачаў Пятрусь, – ваша здагадка суцэльна справядлівая: ніякіх жанчын у рэальнасьці не існуе. Гэта ня болей за сымулякры, майстэрскія і тонкія, глыбока ўкаранёныя ў сьвядомасьці людзей.

– Сымулякры?

– Прасьцей кажучы – выдумка. Тое, што дэталёва і рэчаісна апісанае, але чаго насамрэч няма.

– Абвяшчаць складаную праблему няіснай – хіба гэта не ганебная капітуляцыя? – скрывіўся Лявон. – Задаўшыся мэтай, можна пра кожную рэч давесьці, што яе не існуе. Мы праходзілі сафізмы на ўнівэрсытэце, таму я ў курсе. Але зараз мяне не цікавяць тэорыі, мне патрэбная сапраўднасьць. І не кажыце мне, што сапраўднасьці няма! Я, напрыклад, надоечы бачыў цалкам сапраўдную кабету, магу і вас да яе зьвесьці, каб не сумняваліся. І наогул, я дрэнна сфармуляваў сваё пытаньне. Паспрабую яшчэ раз: ці існуе жанчына як нешта, што прынцыпова адрозьніваецца ад мужчыны? Ці «мужчына» і «жанчына» – гэта толькі станы чалавека, у якія можна адвольна пераходзіць?

– Дазвольце, Лявоне, вы сказалі, што бачылі кабету? Ці я недачуў? – Пятрусёў твар прыняў уважліва-вясёлы выраз, быццам Лявон масьціўся расказаць анэкдот, і ён маніўся не прапусьціць ані слова.

– Менавіта так!

І Лявон, хмурачыся на непрыстойна радасны выгляд Пятруся, пачаў падрабязна апісваць свой паход да бабулькі. Пятрусь зь цікавасьцю слухаў, падтакваў, ківаў, і ў захапленьні рухаў туды-сюды міску з малочным супам. Заўважыўшы гэта, Лявон перапыніўся:

– Пятрусь, сапраўды, паешце! Хочаце, я звонку пачакаю, каб вас не бянтэжыць?

Пятрусь запратэставаў і прыбраў суп на кніжную паліцу, да рэпрадуктара. Рэпрадуктар сьпяваў ціхую песьню пра востраў са схіламі ў беласьнежных анэмонах. Лявон ведаў, што анэмоны – гэта кветкі, але ніколі іх ня бачыў. Якія яны? Дробныя і шматлікія? Ці вялікія, далікатныя і растуць па-асобку? Яго хіліла спаць, але Пятрусь уважліва глядзеў на яго, чакаючы працягу. І Лявон, змацаваўшыся, паведаў яму пра вынікі абсьледваньня бабулькінага цела.

– Браво! – усклікнуў Пятрусь, калі Лявон змоўк. – Вы нарадзіліся дасьледнікам, Лявоне! Упершыню бачу такога чалавека! Ці ведаеце, я ўжо даўно прашу кіраўніцтва знайсьці мне асістэнта дапамагаць у навуковых пошуках. Сам я не спраўляюся і зь дзясятай часткай патрэбных экспэрымэнтаў – поле дзейнасьці для аднаго мяне непасільна шырокае. І вось вы зьяўляецеся самі! Якая ўдача!

Пятрусь устаў і са шчасьцем на твары падаў Лявону абедзьве рукі. Лявон, ня ведаючы, як яму адказаць, таксама ўстаў, нязграбна варухнуўшы фатэль, і падаў рукі насустрач, болесна адчуваючы ўсю недарэчнасьць таго, што адбываецца. Але Пятрусь аніякае недарэчнасьці не заўважаў, ён ветліва сьціснуў і страсянуў Лявонавы рукі.