Піліп Ліпень - Рабаваньне па-беларуску

– Наўрад ці! Дзе ты мог яго чуць, калі я сам яго склаў паўгадзіны назад? Але хай. Ты мне вось што скажы – трактары ваш завод па-ранейшаму вырабляе? – перайшоў Рыгор да справы.

Зьмітрок са зьдзіўленьнем пацьвердзіў, што па-ранейшаму. Што яшчэ можа вырабляць Трактарны завод, як ня трактары? На пытаньне, дзе ў такім выпадку ўсё трактары, Зьмітрок адказваў, што яны на складзе гатовай прадукцыі, дзе ж яшчэ. А дзе ўсе працоўныя? Ну, першае, зараз зьмена, і ўсё ля станкоў, а другое, зараз лета і шмат хто на вакацыях. Зьмітрок больш не ўсьміхаўся, падазраючы ў Рыгоры ці тое насьмешніка, ці тое нейкага агітатара. Рыгор адчуў гэта, перавёў размову на блізкую абодвум лазьневую тэму і вярнуўся да аладкаў, ужо трохі астылых. Зьмітрок паслабіўся і пачаў расказваць пра саўну на вуліцы Кашавога, непадалёк, але Рыгор слухаў няўважліва. Ён крыўдаваў, што прышоў дарма, ад Зьмітрака толку ніякага і трэба ісьці да трактарнае дырэкцыі, але гэта ўжо заўтра. А зараз трэба даядаць і сьпяшацца.

Как пазьбегнуць наплыву аматараў опэры і нястачы квіткоў, Рыгор дужа перастрахаваўся і прышоў да тэатру на гадзіну раней. Унутар яшчэ не пушчалі. Каля фантана шпацырылі, сашчапіўшы рукі за сьпіной, урачыстыя сівыя старэчы. Адзін зь іх, ледзь маладзейшы за астатніх і нават не зусім яшчэ сівы, патлумачыў Рыгору, што ўказам міністра культуры ўваход у Опэрны тэатар цяперака вольны для кожнага грамадзяніна, і квіткі ўжо не патрэбныя. «Указ аб дармовасьці культуры і мастацтваў! Няўжо ня чулі?» Уважліва зазіраючы Рыгору ў вочы, старэча расказаў, як добра ён памятае папярэднюю пастаноўку Вагнэра, пад канец сямідзясятых. Ягоны голас дрыжаў з сур'ёзнасьці. У іншы час Рыгор зь цікавасьцю паслухаў бы ўспаміны тэатрала, але зараз яму карцела хутчэй перакусіць. Ён прапанаваў старому падзяліць зь ім піва і аладкі, якімі яго багата забясьпечыў Зьмітрок, але той, здаецца, нават не зразумеў, пра што гаворка.

Адчапіўшыся ад яго ветлівай фразай і падумаўшы, што пасьля гэтага няхораша будзе брацца за ежу ў яго навідавоку, Рыгор аддаліўся ад тэатра направа, перасёк змрочны парк з помнікам піянэру-герою і выйшаў да набярэжнай. Закруглены парапэт з шэрага шурпатага каменя за дзень увабраў у сябе сонечнае цяпло, і на яго было прыемна абаперціся голымі рукамі. Рыгор жаваў аладкі, глядзеў на вадзяныя плыні і сачыў час па тэлефону. На набярэжнай было пуста; толькі прашыбаваў у бок тэатра яшчэ адзін старэча.

Бяз чвэрці сем Рыгор вярнуўся да тэатра. Старэчы зьніклі – мабыць, іх ужо запусьцілі ўнутар. Сапраўды, адна са створак дзьвярэй была адчыненая, і Рыгор пасьпешна падняўся да яе прыступкамі, мімаходам разгледзеўшы скульптуры над уваходам. Разумеючы, што час яшчэ ёсьць, і сьпяшацца няма куды, ён усё роўна адчуваў хваляваньне, асьцерагаючыся празь няведаньне тэатральных парадкаў зрабіць штосьці ня так.

Мінуўшы невялікі тамбур з пустымі касамі, Рыгор са зьдзіўленьнем убачыў наперадзе, перад шырокай лесьвіцай Юрася, кіраўніка прадпрымальнікаў, у ягоным звычайным цёмна-шэрым гарнітуры. Мяркуючы па ягонай ветліва-нерухомай паставе, зьвернутай да ўваходу, ён знаходзіўся тут ня ў якасьці гледача, а зноў выконваў ролю швэйцара ці прыслужніка, што яму вельмі падыходзіла. Пазнаўшы Рыгора, ён спачатку элегантоўна пакланіўся яму, як, пэўна, кланяўся і ўсім старым, а потым падаў руку, як асабістаму знаёмаму. Ягоная далонь была хваравіта гарачая.

– Слухайце анэкдот, Юрась! Сустрэліся аднаго разу Пучыні, Вэрдзі і Чайкоўскі дый паспрачаліся, каго больш гледачы любяць. Пучыні кажа – на маіх опэрах гледачы плачуць і сьмяюцца. Вэрдзі кажа – на маіх опэрах гледачы пасьля кожнай арыі ўчыняюць авацыю. Чайкоўскі кажа – а на маіх опэрах гледачы кашляюць і чхаюць. Пучыні і Вэрдзі дзівяцца – ну дык што? Чайкоўскі адказвае – гэта значыць, што на мае опэры гледачы на’т хворыя прыходзяць.

Кіраўнік прадпрымальнікаў ці тое праігнараваў анэкдот, ці тое не лічыў за патрэбнае сьмяяцца пасьля анэкдотаў. Ён мовіў, нават не ўсьміхнуўшыся:

– Так, выдатна, што вы прыйшлі, Рыгор. Ваша прысутнасьць падтрымае Алеся Міхасевіча. Хадзем, я правяду вас у партэр, – Юрась паказаў жэстам кірунак, і яны сталі паважна падымацца лесьвіцай.

– Алеся Міхасевіча? Ах, і ён тут? Таксама аматар музыкі? – Рыгор сказаў «ах», каб афарбаваць размову ўва ўласьцівыя тэатру тоны сьвецкасьці і салоннасьці.

– Чаму вы кажаце «таксама» ? – Юрась зрабіў вялікія вочы. – Хіба гэта ня ён вас запрасіў сюды? Не? Ат, дык вы нічога ня ведаеце! Рыгор, сёньня Алесь Міхасевіч упершыню сьпявае на вялікай сцэне.