Піліп Ліпень - Рабаваньне па-беларуску

Апошнюю фразу я вымавіў сувора і павучальна. Рыгор не знаходзіў чаго сказаць, і мы выпілі яшчэ. Я зноў стаў да пліткі, каб заняцца наступнай стравай, прапанаваўшы Рыгору выбраць паміж дранікамі і галубцамі з фасолевым начыньнем. Ён абраў галубцы, і я ўзяўся за справу, але неўзабаве парэзаў палец, аддзяляя капусную храпку. Палец моцна крывянеў, і я мусіў забінтаваць яго; на гэтым абед скончыўся.

Рыгор палез у торбу па чарговую бутэльку піва і нечакана для сябе выявіў там альбом «Fra Filippo Lippi», што ляжаў на дне яшчэ з тае ночы, калі ён хадзіў да Антосю па аўтаматы. Ён са сьмехам кінуў мне яго на стол, маўляў, занадта доўга цягаў яго з сабой, і цяпер хай ён застанецца ў мяне. «Пагартай у вольны час, бо з адных дэтэктываў мазгі на бок пакрывяцца», – і ён па-дурному рагатнуў.

– Слухай анэкдот! Я табе расказваў анэкдот пра беларуса?

– Так. Беларус не хацеў сыходзіць зь вязьніцы.

– Не, другі. Сустрэліся аднаго разу маскаль, хахол і бульбаш. Зайшла ў іх размова, хто што зь ежы любіць. Маскаль кажа – я люблю хлеб. Хахол кажа – я люблю сала. А бульбаш кажа – я люблю Тамагоякі-сусі. Маскаль і хахол дзівяцца – клёва! Але дзе ты іх бярэш? Беларус адказвае – сам з бульбы раблю!

Рыгор затросься са сьмеху, а я толькі бровы падняў – тэма была занадта старая. Потым я прапанаваў спусьціцца ў сутарэньне і паглядзець на бабіны, што засталіся там, але Рыгор лягічна заўважыў, што слухаць іх усё роўна не на чым. Ягоны лоб наморшчыўся: ён успомніў пра няўдалае рабаваньне. Яму зноў захацелася пайсьці да мэдінстытута, а раптам Лявон ужо там і чакае яго? Рыгор устаў, але ногі ўжо дрэнна яго слухаліся, ён зачапіў крэсла і перакуліў яго. Я дастаў шахматы, і ён пагадзіўся пагуляць. А што яшчэ было рабіць? Каб не сядзець у рэгістратуры, даволі змрочнай, мы выцягнулі адзін са сталоў на ганак. Чорнае туры бракавала, і мы паставілі замест яе леташні каштан, маленькі і засохлы. Згулялі колькі партыяў, а калі надакучыла, зноў прыняліся за сьлівы, утварылі спаборніцтва, хто далей стрэліць сьлізкай костачкай, сьціскаючы яе паміж адзінцам і паказьнікам.

Увечары Рыгор зазьбіраўся дадому. Я адгаворваў яго, але ён быў цьвёрды, хоць і вагаўся. Ён успомніў пра тату, што той чакае яго і мабыць хвалюецца. «Эх, тата, тата», – Рыгор паспрабаваў паглядзець час па мабільніку, але той разрадзіўся і не працаваў. Ён зірнуў на мяне, але я пакруціў галавой, у мяне тэлефона не было наогул. Я працягнуў угаворы застацца, прыточваючы такія аргумэнты, як Рыгорава самастойнасьць і незалежнасьць ад таты, занадта доўгі шлях дадому, смажаная бульба з чырвоным лукам і салодкім перцам на вячэру, мяккі ложак у палаце для парадзіх, адрамантаваны магнітафон і блізкая дарога да мэдінстытута заўтра раніцай. Апошні аргумэнт яго пераканаў.

Лявон прачнуўся праз гром, у той жа позе, у якой заснуў – за партай, калені шырока рассунутыя, галава на скрыжаваных руках. Рукі і шыя здранцьвелі, зрабіліся нібы драўляная, і ён з болем выпрастаўся. Моршчыўся і пакорліва чакаў, калі кровазварот наладзіцца, і ўяўляў, як кроў штуршкамі прабіваецца ў рукі па танюткіх жылках, закаркаваных у час існу, і яны цяпер паціху адчыняюцца. Аўдыторыя была напоўненая празрыстым шэрым прыцемкам, і Лявон спачатку быў здагадаўся, што набліжаецца ноч. Але гадзіньнік над дошкай паказваў без малога дзьве, і гэта было дзіўна: надта сьветла для позьняе ночы і надта цёмна для сярэдзіны дня. Ззаду, за вокнамі, раптам бліснула маланка – і парты, прыступкі і Лявонава галава адкінулі імгненныя цені. Зноў грымнула.

«Дождж, – зразумеў Лявон і ўспомніў, што трымаў іспыт, ізноў ня вытрымаў, і што наперадзе два тыдні вакацый. – Пара йсьці дадому. Вось толькі парасоніка няма». Ён вылез з-за парты і ледзь ня паваліўся – ногі і паясьніца таксама невыносна зацяклі і ня слухаліся. Хацелася піць. Лявон дастаў з заплечніка пакунак з сокам і дапіў апошнія пару глыткоў, што плёскаліся на дне. Па-старэчаму сагнуўшыся, ён спусьціўся да выйсьця з аўдыторыі, адчыніў дзьверы, трымаючыся за вушак, і закільгаў калідорам уздоўж сьцяны, абапіраючыся на яе рукой.

Пакрысе кроў прасякнула ўсе ягоныя члены, усе нават сама далёкія кончыкі ягонага цела, і старасьць ізноў адсунулася наперад на нявызначаны тэрмін, стаілася там, маленькая і нябачная. Але Лявона цяжка было падмануць, або адцягнуць ягоную ўвагу, ён ужо заўважыў яе і затаўраваў пагардлівай думкай: «Як гэта зьневажальна – ведаць, што цябе няўхільна чакаюць жаласная старасьць і сьмерць». Горда сашчурыўшы вочы, ён колькі хвіляў глядзеў з калідорнага вакна на залеву. Трэба было перачакаць яго, ня йсьці ж дадому гэткай навальніцай. Каб заняць час, Лявон надумаўся зазірнуць у сталоўку на першым паверсе і выпіць там яшчэ соку. Ягоныя крокі ў пустых калідорах аддаваліся лёгкім рэхам, пругкі гук лінолеўму зьмяніўся на парыпваньне паркету ля цэнтральнае лесьвіцы і аднавіўся, калі ён прайшоў у правае крыло будынка. Дасягнуўшы канца калідора, Лявон спусьціўся бакавой лесьвіцай уніз.