Піліп Ліпень - Рабаваньне па-беларуску

– Чорт! Чарвяк! – абурыўся Рыгор, адплёўваючыся. – Тоўсты, жоўты! Скаціна! Бач ты, і тут чарвякі водзяцца.

– Ага... І паспрабуй адгадай, хто яшчэ можа весьціся ў гэтым лесе, – шматзначна сказаў Лявон. – Ну што, наеўся? Рушымо далей?

– Хто яшчэ можа весьціся? Ты каго маеш на ўвазе? Ваўкоў зь мядзьведзямі? – Рыгор паспрабаваў ісьці побач зь Лявонам, але ўдваіх на вузкай сьцежцы было цесна.

– Мядзьведзі – гэта было б надта проста і будзёна для нашага дзіўнага сьвету.

– Маньякі? Мярцьвякі? – засьмяяўся Рыгор. – Слухай анэкдот! Сустрэліся аднаго разу Хічкок, Рамэро і Фасбындэр – і паспрачаліся, хто даўжэй на могілках уночы вытрымае. Прыехалі апоўні на могілкі і разыйшліся па розныя бакі. Першы ня вытрымаў Хічкок – праз гадзіну выбягае і галосіць: «Мама!» Праз дзьве гадзіны выбягае Рамэро: «Ратуйце!» А Фасбындэра чакалі-чакалі, дый не дачакаліся, ён толькі ўраніцу зьявіўся, заспаны. Хічкок і Рамэро пытаюцца: як гэта ты не спалохаўся? Ты ж на’т аніводнага фільма жахаў не зрабіў? Фасбындэр адказвае: затое я зрабіў шмат нудных фільмаў. Ад іх нават мёртвы ўцячэ.

Лявон паківаў. Чаму ў тваіх анэкдотах абавязкова хтосьці з кімсьці сустракаюцца і пра нешта спрачаюцца? І што гэта наогул за людзі? Рыгор адказваў, што зусім ня ўсе ягоныя анэкдоты гэткія, ёсьць і іншыя; людзі ж гэтыя – славутыя рэжысёры.

Цямнела. Лявон прапанаваў шукаць дзе начаваць, пакуль яшчэ хоць нешта відаць. Каб не калоцца сухой ігліцай, яны ўладкаваліся пад тоўстым старым дубам, наводдаль сьцяжынкі, на мяжы лесу і прасекі. Распрануўшыся па майткі, каб добра застудзіцца, і паадкідаўшы ў бок жорсткія жалуды, яны апусьціліся ў густую нізкую траўку і ляглі на сьпіну. Рыгор нягучна засьпяваў «Ляснога цара».

Ужо была глыбокая ноч і цемра, калі Рыгору раптам стала пранізьліва холадна і самотна. Ён прыслухаўся да левага боку, спрабуючы ўлавіць Лявонаў подых праз лёгкі шолах лісьця зьверху і гудзеньне правадоў. Цішыня. Рыгор асьцярожна падаў руку, але пальцы кранулі толькі халодную траву. «Ляво-оне», – ціхутка паклікаў ён, спадзяючыся пачуць у адказ хоць мармытаньне ці сонны чмых. Рыгор закашляўся і сеў, абдымаючы сябе за плечы, каб угрэцца. «Куды ён мог падзецца?»

– Лявоне! – хрыпла крыкнуў ён, – Лявоне! Дзе ты?

Ён памацаў зямлю вакол і знайшоў сваю вопратку, складзеную акуратным стосам. Плюнуўшы на застуду, ён пачаў нацягваць суколку, але спачатку заблытаўся ў рукавох, а потым выявіў, што надзеў яе задам наперад – каўнер ціснуў шыю. Перагортваючы суколку, ён раптам пачуў крокі і замёр.

Крокі чуліся з боку прасекі, і гэта былі не Лявонавы крокі. Напалову прасунуўшы галаву ў каўнер, Рыгор роспачна ўслухоўваўся. Крокі то паскараліся, то запавольваліся, і былі б падобныя да хады дужа п'янага чалавека, які зь цяжкасьцю трымаў раўнавагу, калі б ня іхная сухая лёгкасьць і шпаркасьць, часам нават тапатаньне. «Сабака? Бегае сьцежкай, абнюхвае кусты, тады-сяды спыняецца, каб падняць нагу? Але хіба сабакі бегаюць у поўнай цемры? Халера іх ведае…» Ззаду пачулася далёкае буханьне, і Рыгор абліўся халодным потам, адначасна разумеючы, што гэта хутчэй за ўсё птушка – сава ці які пугач. Крокі таксама замёрлі, а потым з прасекі пачулася касьцёвае лясканьне, празь якое сэрца Рыгора ўпала кудысьці ўніз жывата. «Шкілет! Чорт, гэта жа шкілет!!» Крокі аднавіліся, пагрозьліва павольныя.

Рыгор сьцяўся ў тугі камяк, сьцяў зубы. «Лявон?.. Што яны зрабілі зь ім?.. Як гэта ён сказаў – паспрабуй здагадайся, хто яшчэ можа весьціся ў гэтым лесе... І як я выпусьціў момант, калі яны яго пацягнулі? – Рыгор адчуў гарачы жаль за Лявона і сорам за сябе. – Бегчы туды? Можа, яго яшчэ ня позна выратаваць? – Але ён ня здолеў нават зрушыць рукой, жах быў дужэйшы за яго. – Які ж я ідыёт, што ня ўзяў калаша!» У роспачы ён засьпяваў пра сябе «Ліпу», бязгучна ляпаючы вуснамі і адчуваючы, як музыка напаўняе яго мужнасьцю. Крокі зноў паскараліся, запавольваліся, потым аддаліліся і пакрысе зьніклі, але Рыгор яшчэ доўга не адважваўся нават варухнуцца.

Прайшла вечнасьць, потым яшчэ адна і яшчэ адна. Ноч канчалася. Паветра зрабілася вадка-шэрае, вакол праступілі абрысы дрэў, а зьлева абазначылася постаць Лявона, які скрукаваўся ўва сьне. Тады, у цемры, Рыгору не хапіла дзясятку сантымэтраў, каб дацягнуцца да яго. Каб праверыць, ці не падманваюць яго вочы, ён пасунуўся да Лявона і крануў яго за халодную нагу. Нага тарганулася. Камень ссунуўся з грудзяў Рыгора, яму стала сьветла, спакойна і радасна: Лявон жывы, а ён невінаваты! Ён глыбока ўздыхнуў і ўстаў, каб надзець джынсы і красоўкі. «Але ўсё ж такі якая шуя! Ён спаў, а я тут марцьвеў сам-адзін!»