Піліп Ліпень - Рабаваньне па-беларуску

Некалькі разоў маці спрабавала пашырыць іхны рэпэртуар і нават зьвярталася па дапамогу да старэнькага прайгральніка-валізкі «Юность». У шуфлядзе пад прайгральнікам захоўваўся невялікі стосік кружэлак у пацёртых папяровых капэртах. Мама брала стосік на калені і замілавана перабірала кружэлкі, збольшага з эстраднымі песьнямі. Яны пераспрабавалі ўсё, але ніводная зь іх ня ўзрушыла Лявона з Рыгорам. Яны слухалі, але ніколі не падпявалі. Мама не настойвала, разумеючы, што ў моладзі свае густы, і неразумна было б чакаць ад іх захапленьня хітамі трыццацігадовай даўніны. І яны зноў сьпявалі Сільвэстрава.

Пасьля сьпеваў сьвет рабіўся выразна шчасьлівы і радасны. Матуля цалавала хлопцаў у патыліцы ды з памаладзелым тварам бегла ў гарод, прарэжваць моркву ці перагортваць на другі бок гарбузы. Ад дапамогі застуджаных яна са сьмехам адмаўлялася, і яны, у чаканьні падвячорку, ішлі на шпацыр па мястэчку. Традыцыйна сядзелі на зялёным пагорку ля крамы, дзе Рыгор курыў цыгарэту і выпіваў бутэлечку піва, а Лявон, прыхінуўшыся да плота, глядзеў на неба. Рыгор ведаў, што ў гэтыя моманты лепш памаўчаць, але часам яму карцела:

– Гэй, Лявоне? Слухай анэкдот. Сустрэліся аднаго разу Лі Бо і Ду Фу, і кажа Лі Бо: чуеш, Ду Фу, ты мне сябар? Сябар. Дык напішы за мяне верш, бо няма натхненьня. Ду Фу напісаў. Неўзабаве сустракаюцца яны зноў, і зноў Лі Бо кажа: чуеш, Ду Фу, ты мне сябар? Сябар. Дык напішы за мяне верш, бо няма натхненьня. Ду Фу напісаў, што зробіш. Але наступнага разу, калі яны сустрэліся, Ду Фу першы пытаецца: Лі Бо, ты мне сябар? Сябар. Дык вось табе верш, скажы, што ён твой. Лі Бо прачытаў і кажа: што гэта за паскудзьдзе? Ду Фу адказвае: прабач, няма натхненьня. Але ты ж мне сябар?

Пасьля паўзы Лявон спытаў:

– А гэта хто наогул такія?

– Ну… кітайскія паэты.

Аднойчы, пасьля чарговае бутэлькі і чарговага дурнога анэкдоту, Рыгору спатрэбілася забегчы дадому, а хмурны празь перапыненыя летуценьні Лявон устаў дый пайшоў на шпацыр адзін, не чакаючы прыяцеля. Ён мінуў сельсавет з паніклым бязь ветру сьцягам, маленькую аднапавярховую школку, зачыненую зараз на вакацыі. Лявон ішоў павольна, глыбока ўдыхаючы: сьвежае сена, габляваныя смалістыя дошкі, дзёгаць, яблыкі. Настрой вяртаўся да яго. Ён перасёк жвіровую дарогу да чыгуначнай станцыі, памарудзіў, гуляючы шэрым пыльным каменьчыкам: ці не схадзіць туды? Дарога загіналіся направа, за апошні вясковы сад, і бегла ў палі.

Раптам яму пачулася далёкае бразджаньне роварнага званочку, недзе за паваротам. Падалося? Не! Узрушаны, ён хутка рушыў дарогай. Пыльныя каменьчыкі разьляталіся і адскоквалі, замінаючы крок. Калі ён дасягнуў павароту і зірнуў наперад, яму перахапіла подых – удалечыні каціла на ровары постаць з чорнымі валасамі, у белай сукенцы. Не адчуваючы ног, ён пайшоў за ёй, праз моцнае хваляваньне гледзячы ня ў неба, як звычайна, а ўніз, на каменьчыкі. Сьлед колаў быў ледзь відомы, але Лявон упарта сачыў віхлістыя рубцы ды ўзіраўся ў іхныя плыўныя зігзагі, быццам яны маглі яму нешта расказаць.

Хутар стаяў на паўгадзіне хады ад Кляновіцы. Старэнькая, чыста пабеленая хатка з бляшаным дахам, парай пуняў збоку і зьдзічэлай грушай. Хутар быў і падобны, і непадобны да тога, пра які так часта марыў Лявон. Хатка ня мела ганку, але мела маленькія сенцы з трохкутовым дахам і вакном, падзеленым на дробныя квадрацікі.

Сэрца стукала высока, бадай у горле. Лявон збочыў з дарогі і набліжаўся. Твар гарэў. Трава пад нагамі была мяккая, нібы ўва сьне. Яму здавалася, што ён запомніць усё гэта назаўсёды, што ягоныя вочы ператварыліся ў фотаапараты: жалезны люк, абгароджаны крывенькімі слупкамі; доўгія цені ад слупкоў; сагнуты на палове сьцяны вадасьцёк; карункавыя фіранкі ў вокнах.

Перад дзьвярыма Лявону заказытала ў носе, з грудзяў паднялася непадуладная хваля, і ён зь вільгацьцю чхнуў. Зажмурыўшыся, ён уціраў нос хусткай, а калі расплюшчыў вочы, яна ўжо адчыніла дзьверы і стаяла перад ім – чорнавалосая. Яна запытальна ўсьміхалася, але ў ейных цёмных вачох яму бачылася ня толькі пытаньне, але і зацьвярджэньне, адказ. Яна была менавіта такая, як уяўлялася яму: вытанчаны насок са сьлядамі вяснушак, шырокі рот, выразна акрэсьленыя вусны з прыпаднятымі ўва ўсьмешцы куткамі.

– Як цябе завуць? – спытала яна проста.

– Лявон, – праз доўгае маўчаньне ягоны голас быў хрыплы. «Зараз яна вынесе мне ваду ў коўшыку», – пранеслася думка.

– Ты скуль? Я цябе раней ня бачыла.

Лявон адказаў, што ён з Кляновіцы, прыехаў да матулі на вакацыі. Яе клікалі Алеся. «Алеся? Гэта ўжо неяк занадта, лубок якісьці», – мільганула ў галаве, але ён адразу ж сагнаў гэтую думку. Яна не пыталася, навошта ён прыйшоў, а толькі казала пра надзённае і пасьміхалася куткамі. Між вушаком дзьвярэй і падолам ейнага сьветлага сарафана прасунуўся вялізарны чорны сабака, падняў мудрую морду і, прыадкрыўшы пашчу, глядзеў на Лявона. Яна паклала руку яму на галаву і сказала, што яго клічуць Фаўст, а парода – ньюфаўлэнд. Лявон глядзеў на ейную руку, з блакітнымі венкамі на тыльным баку далоні і далікатна-эліптычнымі пазногцямі, ледзь падоўжанымі. Яны селі на лавачку пад грушай, там было прахалодна і пахла вільготным ценем. Фаўст уладкаваўся побач і прыязна дыхаў, высоўваючы язык не далей дазволенага ветлівасьцю. Яна расказала, што скончыла ў гэтым годзе мэдвучэльню і зьбіраецца паступаць на інстытут.