Піліп Ліпень - Рабаваньне па-беларуску

– Па-мойму, мы не разьвярнуліся, – мовіў няўпэўнена Лявон і паказаў: – Менск мусіць там, а Брэст – вунь там.

Яны разам паглядзелі спачатку туды, потым сюды, але бакі нічым не адрозьніваліся. Сьветла-шэры асфальт зь перарывістай белай паласою, высокі нерухомы лес.

– Мабыць, надта далёка ад'ехалі. Паўгадзіны на хуткасьці сто – гэта ж дзесяць часоў хады... Нядзіўна, – Рыгор пачухаў сабе грудзі і скрывіўся. – Памыцца б! Дзёўбнула нас глядзець на гэтыя аўтобусы… Зараз бы дома сьнедалі.

Памаўчалі.

– Ну... Пайшлі наперад, ці што? Можа трапіцца якая вёска.

– Пайшлі! Што яшчэ рабіць.

Перад тым, як выправіцца, Рыгор расчыніў заднія дзьверы аўтобуса і паказаў Лявону свае знаходкі: акрамя гурбы чорных тканкавых торбаў з грашыма, там выявіліся колькі вялізарных пакункаў з салодкімі кукурузнымі палачкамі, ліхтарык, зялёны парасон і помпа для ровару. Рыгор напёрся, каб Лявон набіў свой заплечнік далярамі – на ўсялякі выпадак – а сам узяў пад паху кукурузныя палачкі.

У пачатку шляху яны гучна сьпявалі ўсё, што маглі ўспомніць, потым Рыгор расказваў анэкдоты і турэмныя байкі, а потым пайшлі моўчкі. Дзеля забаўкі стараючыся наступаць туфлямі роўна на белую паласу, Лявон разважаў пра ўсё, што бачыў і чуў за апошнія дні, асабліва пра сваю размову са сьвятаром. За горадам – пекла?.. Сонца стаяла высока, сьпявалі птушкі, уздоўж дарогі пырхалі матылі, праносіліся мухі, завісалі на месцы нейкія казуркі накшталт пчолаў, але паменей. Аднаго разу нізка над дарогай з шоргатам праляцелі дзьве вялікія качкі. Усё гэта слаба нагадвала пекла і супакойвала. Рыгор таксама быў цалкам бясхмарны – ён скінуў красоўкі ды йшоў цёплым асфальтам басанож, з задавальненьнем глядзеў абапал і няспынна падмацоўваўся кукурузнымі палачкамі.

Густыя цёмныя яліны перамяжоўваліся асінамі і бярозамі. Часам зарасьнікі сыходзілі ўніз, перарываліся ровам, а дарога перасякала яго па насыпу. З травы рэгулярна тырчалі квадратныя слупкі з нахільнай чорнай паласой, але без усякіх зьвестак. Адзнакі кілямэтраў? Калі сонца ўстала наўпрост над дарогай, яны зрабілі прывал – збочылі з асфальту і селі пад ценем шырокіх іглістых лапаў. Сагнаўшы зь сябе буйнога рудога мураша, Рыгор сказаў, што па мурашніку можна вызначыць, дзе поўдзень, а дзе поўнач – бо мурашы будуюць свае дамы з паўднёвага боку дрэва. Лявон, ляніва падняўшы бровы, спытаў, чаму гэтак.

– Бо з паўднёвага боку цяплей! – з урачыстасьцю абвясьціў Рыгор. – А яшчэ з паўднёвага боку на дрэвах расьце мох, ён таксама любіць цяпло.

– Скуль ты ведаеш?

– У школе казалі, – Рыгор устаў і агледзеў яліну, але мох рос з усіх бакоў аднолькава.

– Хіба ты ў школку хадзіў? Скуль упэўненасьць?

– Лявоне! Няўжо ты нарэшце пачынаеш жартаваць? Дачакаўся!

Лявон, які і не зьбіраўся жартаваць, крыху падумаў, а потым панура запытаўся пра другое:

– А што, калі мы сюды надоўга трапілі? Што мы будзем рабіць, калі пройдзе застуда? Бо цёпла.

Застуда сапраўды турбавала Лявона. У ягонай галаве трохі шумела, нос быў яшчэ закладзены, але ён пачуваўся нашмат лепей, чымся ў апошнія дні. Рыгор штучна пакашляў і прапанаваў начаваць галяком у траве – ураніцу ляжа раса і так застудзіць, што матка не пазнае. Узгадай, як сёньня было. Яны ляглі і маўчалі.

Праз паўгадзіны Рыгор дахрумсьцеў апошнія палачкі і штурхнуў Лявона. Яны рушылі далей, часам казалі адзін аднаму нешта нязначнае, але абодва адчувалі, як уздымаецца мімаволі трывога.

Калі сонца пачало хіліцца да захаду, шаша раптам паднялася на горку, асіны і бярозы перамаглі над ялінамі і лес прасьвятлеў. Наперадзе цераз дарогу перакінуліся правады, і, наблізіўшыся, яны ўбачылі шырокую прасеку з высокавальтовай лініяй. Прасека буйна зарасла бясформавымі, безыменнымі паўдрэвамі-паўхмызам, паміж якімі ў абодва бакі ад шашы сыходзілі сьцяжынкі. Лявон і Рыгор рассудзілі, што магістралем яны натупаліся ўжо досыць, і варта паспрабаваць пайсьці ўздоўж электралініі, мусіць жа яна куды прывесьці.

– Направа ці налева?

Рыгор павярнуў галаву туды-сюды, але не знайшоў аніякае розьніцы.

– Давай направа. За сонцам. Больш пасьпеем прайсьці да цемры, – навукова разважыў Лявон.

Яны спусьціліся насыпам на сьцежку і акунуліся ў зарасьнікі. У густым гудзеньні правадоў ня чулася ні іхніх крокаў, ні шуму дрэў, ні птушак. Рыгор сказаў, што ў гэтай высокай траве могуць весьціся зьмеі і абуўся. Часам сьцяжынка гублялася, і, рассоўваючы рукамі пругкія галіны, Лявон азіраўся назад, каб не хваснуць Рыгора па твару. Празь нейкі час Рыгор адстаў, а потым радасна паклікаў Лявона – ён знайшоў маліны. Лявон спыніўся і назіраў, як ён есьць. Думкі марудна вагаліся: «запэцканыя ў чырвоны сок пальцы... ягады складаюцца з маленькіх шарыкаў…» Яшчэ Лявон думаў пра малюнак уласных сьлядоў на мапе, які пускаў зараз доўгі і тонкі самотны парастак.