Піліп Ліпень - Гісторыя Ролянда

Але таце мы сказалі, што ўсё прайшло добра, бо хто яго ведае.

Калі мой брат Хуліё, узьнёслы падлетак, упершыню закахаўся, ён адчуў такую жальбу, што заплакаў. Яны ляжалі на лузе, у палыновым пылу, у пылку белых рамонкаў, у строкаце стракозак.

– Я так кахаю цябе! Не памірай, калі ласка! – ён гладзіў яе па прыполу сарафана, быццам апошні раз.

– Што? З чаго гэта мне паміраць? – насьцярожылася яна.

– Мы ўсе памром... – сіняга-сіняга сарафана.

– Што? Ты дурань!

Яна была старэйшая за Хуліё і надумалася, што ён намякае на ейны ўзрост. І сышла, і кінула зь ім сустракацца, і памерла.

У нашай сям'і асаблівым інтэлектам аніхто ня мог пахваліцца, ну а мы з брацікамі дык зусім – урадзіліся поўнымі тупіцамі. Чамусьці нашыя мазгі не жадалі дасканаліцца, і мы з кожным годам не разумнелі, як нармальныя дзеці, а ўсё больш тупнелі і тармазіліся. Магчыма, гэта ўтваралася праз ручнікі, якімі мама перавязвала нам галовы, каб мы менш балюча біліся, падаючы ноччу з ложка. Магчыма, гэныя ручнікі пераціскалі нейкія важныя артэрыі, і нашыя мазгі не атрымлівалі належнага жыўленьня.

Калі мы скончылі трэцюю клясу, перад тым, як адпусьціць нас на вакацыі, дырэктар школы вымераў нам інтэлекты і пацмокаў языком. «Такой кепскай адзнакі я яшчэ ня бачыў, – сказаў ён. – Вам пара разумнець, пакуль яшчэ ня позна! Мазгі – яны хутка дубянеюць, і потым ужо наогул анічога ня зробіш. Я вам раю чытаць пабольш кніжак. Ручаюся, гэта лепшае, што вы можаце распачаць! Сам я ў дзяцінстве таксама быў тупак, але кожны год чытаў па кніжцы, мазгі зараджаліся, як батарэйкі, і ў выніку вось – зараз я вышэй за сярэдняга, нават дырэктар. Памяркуйце!»

Мы памеркавалі і пастанавілі, што сапраўды пара брацца за розум, але што кожны год чытаць па кніжцы – гэта занадта. Лепш прачытаць адну, але надзвычай складаную, і тады мазгам хопіць зарада на ўсё жыцьцё. Мы пабеглі ў бібліятэку і спыталі сама разумнейшыя кніжкі, якія толькі яны маюць. Бібліятэкары пашапталіся, пашабуршаліся і прынесьлі, на адмысловым лякіраваным падносіку. Мы падыходзілі па адным і цягнулі наўздагад, з зачыненымі вачыма: Хуліё выцягнуў «Фэнамэналёгію духу», Колік – «Крытыку чыстага розуму», Толік – «Быцьцё і час», Валік – «Лёгіка-філязофскі трактат» з камэнтарамі, а мне прыпаў «Уліс».

Спачатку я ўзрадаваўся, што з раманам будзе прасьцей, чым зь філязофіяй, ды дзе там – кніга аказалася жорсткай і зубаскрышальнай! Закусіўшы рукаў, я цэлых тры жудасных дні запар упарціўся, не здаваўся і прадзіраўся скрозь абзацы, нават у прыбіральні. Мне таксама хацелася стаць дырэктарам! Але маё юнае цела нясьцерпна пакутавала жахлівым чытвом і ў адзін цудоўны момант аканчальна адхіліла яго – пальцы самі сабой расьціснуліся, і Джойс паляцеў у сьмярдзючую яму. Вылавіць яго не было ніякай надзеі, цяжкая таміна адразу патанула. «Авохці мне! – забедаваў я, – цяпер ужо ніколі не пазбыцца мне тупасьці!» Спустошаны, ані не паразумнеўшы, са сьлязьмі роспачы на вачох, я выйшаў з прыбіральні і павалокся на возера, да зрыву, глядзець на чаек.

Як жа я ўзрадаваўся, калі спаткаў тамака ўсіх маіх брацікаў! Выявілася, што Хуліё страціў Гегеля ў лесе, Колік выпадкова спаліў Канта ў вогнішчы, Толік незнарок спрэс заліў Гайдэгера чарнічным сочывам, а ў Валіка адабралі Вітгенштэйна хуліганы. Мы абняліся і доўга плакалі разам, а потым купаліся. Зразумела, на наступны ж дзень мы пабеглі ў бібліятэку зноў, але ў падаўжэньні абанэмэнта нам адмовілі.

Калі ў нас з брацікамі пачалі прабівацца першыя бакенбарды, мы вычыталі ў юнацкім часопісе, што вельмі карысна весьці дзёньнік, запісваць у яго ўсялякія падзеі – і потым аднойчы, праз гады, будзе прыемна разгарнуць яго і ўсё ўспомніць. Як і належала, мы вялі дзёньнікі ноччу, глыбока пад коўдрай, зь ліхтарыкамі. І, зразумела, хутка за гэтым заняткам нас застукаў тата. Мы зрабілі непавінныя выгляды, а ён зрабіў выгляд, што нічога не заўважыў. Але без зануднае павучальнае казкі не абышлося:

– Жыў-быў адзін чалавек, які вельмі турбаваўся каб анічога са свайго жыцьця ня страціць. Спачатку ён вёў дзёньнік, і скрупулёзна ўносіў туды кожны свой рух.

– І? – мы былі раззлаваныя і наважаныя скептычна.

– А потым дзёньніка яму здалося мала, і ён купіў фотапарат, і кожны дзень фатаграфаваўся, калі-нікалі нават па некалькі разоў.