Піліп Ліпень - Гісторыя Ролянда

– Значыцца, Слоўнік ядомы, тата? – здагадаўся Валік.

– Так, сынок. Толькі трэба пільнаваць і ня даць яму разварыцца. Хочаце паспрабаваць? Тады давайце спрытна! Валік, бяжы па ваду, Колік, цягні са склепа казан, Толік, нарві кропчыку, Хулі, чысьці моркву, Ролю, запальвай агонь. Да мамінага прыходу якраз пасьпее!

У канцы вясны і пачатку лета ў нас зьяўлялася шмат новых людзей – коміваяжоры, рамесьнікі, артысты, прапаведнікі, музыкі, тэрапэўты – яны ішлі сэзонным шляхам праз наша месца на поўнач, кожны па сваёй асабістай патрэбе. Стомленыя й галодныя, яны зазіралі загарэлымі тварамі да нас цераз плот, і мы часта пускалі то аднаго, то іншага адпачыць і падсілкавацца, у абмен на апавяданьні пра далёкія краіны і незвычайныя прыгоды. Аднойчы мы прывячалі ў сябе чалавека, які назваўся чараўніком. «Ты штукар?» – удакладнілі мы. «Не, я менавіта чараўнік». Насаты, чорнавалосы, у кашулі са стаячым каўняром і шырокіх джынсах, ён зь вялікім задавальненьнем піў квас і паглынаў мамчыны кексы, адкусваючы адразу па палове. Мы папрасілі яго прадэманстраваць сваё мастацтва, і ён не адмовіўся, але папярэдзіў, што чараўніцтва патрабуе вялікіх выдаткаў энэргіі, і яму трэба будзе зьесьці шмат тлустага. Сама тлусты ў нас на кухні аказаўся гарчычны алей, і чараўнік, уздыхнуўшы, спытаў хлеба – бо проста алей не палезе. Ён адпіваў глыток алею, закусваў чорным хлебам і зноў стаічна глытаў. Ён адолеў два кубкі і сказаў, што больш ня здолее – і зараз ужо як атрымаецца, так атрымаецца. Чараўнік доўга выціраў рот сурвэткай, быццам мяркуючы, а потым паклаў перад сабой алюмініевую лыжку й пачаў рабіць над ёй складаныя магічныя пасы. Было бачна, што яму няпроста: на скронях успучыліся вены, на лобе выступіў пот. Праз хвіліну ці дзьве лыжка здрыганулася, і ейны пярэдні край стаў скрыўляцца, хвалявацца, зазубрывацца. Мы зразумелі, што лыжка хутка ператворыцца ў відэлец, і радасна запляскалі ў ладкі. Але чараўнік болей ня мог, ягоныя рукі ўпалі, і ён зьнясілена адкінуўся на сьпінку крэсла.

– А што ты яшчэ ўмееш? – мы тузалі яго за рукаў, не даючы аддыхацца.

Ён стомлена паціснуў плячом.

– Нічога.

– Толькі відэлец?

– Так.

– І ўсё?

– Усё.

– Але які ў гэтым толк?

– Ніякага. У сапраўдным чараўніцтве ніколі няма толку. А калі толк раптам зьяўляецца, дык чараўніцтва зьнікае. Вось як, дзеткі.

Мы запытальна паглядзелі на тату, і яны паважна кіўнуў, пацьвярджаючы словы чараўніка.

Аднойчы, калі мы пілі кампот, мой брат Валік падняўся з-за стала і голасна заявіў: я глыбока пагарджаю фатаграфіяй як мастацтвам. Гэта было крыху нечакана, і мы асьцярожна спыталі – чаму?

– Таму што гэта мастацтва пасыўных назіральнікаў, ня здольных на стварэньне. Мастацтва выбраць прастакутны кавалачак быцьця і націснуць кнопку! Мастацтва рассунуць рукі й ногі! Мастацтва пражэктараў і ліхтарыкаў! Мастацтва рабіць мноствы копіяў у надзеі, што на адной зь іх складзецца ўдалая кампазыцыя! Вартая жалю маладушнасьць, якая імкнецца да бяспройгрышнасьці. Мастацтва вытрымкі й дыяфрагмы! Мастацтва крадзяжу ў прыроды. Чуеце? Усе фатографы – дробныя зладзюжкі! Нават дызайнэры і архітэктары, нізкія рамесьнікі, і тыя ствараюць. А гэтыя?

– Але Валік, пачакай, а як жа...

Мы сталі зьбірацца з думкамі, каб годна запярэчыць яму. Мы ўсе любілі фатаграфію. Колік захапляўся Янам Саудэкам, Толіку падабаўся Ансэль Адамс, я заглядваўся МакКарры, а Хуліё быў закаханы ў Мону Кун. Але пакуль мы адчынялі раты, Валік выйшаў прэч, на вуліцу.

А фатографы ўсё чулі. Яны ня былі схільныя трываць зьнявагі, і бязь лішніх слоў пачалі дубасіць Валіка. Яны павалілі яго на зямлю й лупілі штатывамі. На дапамогу, на дапамогу! – клікаў Валік. Фатографы нішчылі ягоныя мальбэрты і ўтоптвалі ў бруд фарбы. Што рабіць? Трэ было ратаваць брата! Мы выскачылі й накінуліся на фатографаў. Яны пахіснуліся. Мы пагналі іх да лесу. Пад абцасамі трушчалі аб'ектывы і ўспышкі. Яны расьсеяліся ў гушчары. Нікчэмнасьці! – крыкнуў Валік і запусьціў ім усьлед экспаномэтрам.

З тых часоў мы варагавалі з фатографамі.

«Больш за ўсё на сьвеце я люблю гарызонт.

Таму што ён заўсёды прамы.

Нават калі ён заслонены стрэхамі ці елкамі, ты ведаеш, што за імі існуе роўная лінія.

Сталасьць.»