Змітрок Бядуля - Сярэбраная табакерка

— Табакерка! Табакерка! Табакерка! Дзіда-дзед на гэта з абурэннем заўважыў:

— Пазнаю голас неўміручай Сарокі, трасца ёй у ікнсі! — і зараз жа схамянуўся: — Пры маім становішчы непрыстойна лаяцца... Няхай Сарока ўпадзе ніц ад дзесяці трасавіц! Дарую ёй паганыя старыя звычкі. (Яму было прыемна ў душы, што яна сюды склікае народ.) Трэба адносіцца больш мякка да ўкаранелых звычак і больш цвёрда да ўкаранелых подласцей.

Дзіда-дзед зірнуў у акно.

Да яго хаткі рухалася вельмі шмат народу: рознага ўзросту, рознага адзення, рознага полу і выгляду. Над імі рабіла кругі Сарока і паказвала:

— Вось тут! Вось тут! У гэтай самай хацінцы! У хацінцы сядзіць Заяц. У Зайца за пазухай табакерка, а ў табакерцы заарыштавана Смерць.

Дзіда-дзед таропіў вочы праз маленькую шыбіну. Яму і страшна і ў той жа час прыемна было глядзець на такую грамаду. Ён раптам засаромеўся немаведама чаго. Ў гэту хвіліну ён хацеў праваліцца праз зямлю разам з табакеркай і разам з той красуняй, што нюхае ў табакерцы тытунь.

Вывяла яго з бяды зноў жа пані Сарачынская. Яна сама вызвалася яму ў памочнікі... Перш-наперш яна ў шматтысячнага натоўпу збірала падаруначкі, шэпчучы кожнаму на вуха:

— На капустку пану Зайцу!

Людзі давалі, не шкадуючы. Пані Сарачынская тут жа раздавала сардэчныя падарункі, назначаныя Дзіда-дзеду, розным лясным птушкам. Яны ўсё гэта хавалі па кустах, у дуплах дубоў, па вяршынях высокіх хваін, у балоце, пад мохам і дзе толькі хочаш.

Сабраўшы ў людзей даніну, пані Сарачынская прывяла першымі ў пакой Дзіда-дзеда шаўца Юрку Дратву і паляўнічага, які зусім нядаўна ледзь не прыкончыў Дзіда-дзеда. Паляўнічага звалі Саўка. Юрка Дратва быў маленькі і худы з рэдкай бародкай. Саўка быў высокі, з русымі вусамі і голеным ружовым тварам.

Ля дзвярэй яны абодва збянтэжыліся і гаварылі адзін аднаму:

— Ідзі ты наперад!

— Ты наперад ідзі!

З няёмкага становішча вывела іх зноў жа спрытная пані Сарачынская. Яна ўзяла іх абодвух пад рукі і падвяла к сталу, дзе сядзеў Дзіда-дзед.

— Дзень добры, пан Заяц!

— Дзень добры пану Зайцу!

— Добры дзень! Добры дзень! — ветліва адказаў ім Дзіда-дзед, хаця на паляўнічага вока ў яго было не зусім ласкавае.

Аднак Дзіда-дзеду было прыемна тое, што сам паляўнічы, імя якога ён заўсёды ўспамінаць баяўся, прыйшоў да яго цяпер з чалабіццем.

Гасцей Дзіда-дзед запрасіў сесці такім тонам, нібы яны дваццаць год ходзяць да яго ў госці.

Тым часам Саўка штурхнуў Юрку локцем у бок. Юрка пачаў:

— Мы, высокапастаўлены пан Заяц, прыйшлі зама цаваць наша першае знаёмства добрай дратвай і падзя каваць за... за... за... за...

— За вечны век,— падхапіў пачырванелы Саўка і пацягнуў левай рукой свой правы вус.

— Бо мы,— далей гаварыў Юрка,— заўсёды думалі пра смерць і гэта... гэта... гэта...

— I гэта нам атручвала жыццё,— дапамог яму Саўка.

— Таму,— перахапіў у яго працяг слоў Юрка,— ад шчырага сэрца мы... мы... мы...

— Дзякуем пану Зайцу! — кончыў Саўка. Дзіда-дзед бачыў, што вочы гасцей куды больш красамоўныя за іх словы. I ён прамовіў:

— Навошта дзякаваць? Суседская справа! Надыдзе час, і вы чым-небудзь адслужыце мнё.— I тут жа ён звярнуўся да Сарокі: — Пані Сарачынская!

Дзіда-дзед з Сарокай аб нечым доўга гаварылі шэптам, пасля чаго Сарока выйшла ў сенцы ды пачала адтуль насіць на стол пачастункі: піва, мёд, гарэлку, вішнёўку, булкі, бліны, сыр, масла, садавіну ды ўсяго ўсяго.

— П'ём на хаўтурах Смерці! — урачыста сказаў Дзіда-дзед, калі пані Сарачынская наліла ўсім у кілішкі.— П'ём за вечнае жыццё!

Ад вялікага хвалявання Дзіда-дзед не мог больш слова сказаць.

— За здароўе гаспадара табакеркі! — крыкнуў ІОрка.

— Будзем піць і не тужыць! — стукнуў у рыфму Саўка.

— I вечна жыць! — падтрымала яго пані Сарачынская.

Зазвінелі кілішкі і раз, і другі, і трэці раз, і без усякага ліку. Развязаліся языкі. Успаміналі старое. Пачаў Саўка:

— Ці памятаеш, пане Заяц, наша апошняе паляванне? Эх, было яно...

— Не будзем пра гэта гаварыць,— прасіў Дзіда-дзед.— Ён баяўся, каб у яго самога не ўскіпяцілася сэрца і каб ён не нагаварыў госцю непрыемных слоў.

— Апошняе паляванне пана Зайца было самае ўдалае! — сказала дасціпная Сарока.— Пан Заяц зрабіўся самым слаўным на свеце паляўнічым.

— Так, так, так! — затакаў Саўка.— Што праўда, то праўда! Гэта ж да мяне, значыцца, збегліся суседзі з вакольных вёсак і давай распытваць, як была справа. Я, значыцца, ім усё расказаў. А яны мне, суседзі, значыцца, от што сказалі: «Ведаеш, Саўка, каб не ты са сваёй стрэльбай, табакерка пана Зайца не зрабіла б таго... таго значыцца...» Паляванне ў мяне пачалося здуру, а кончылася тым, што і Саўка не дурань!