Іван Пташнікаў - Тартак

Яна была старая — і лоб, і шчокі ў маршчынах...

Ён пачуў цяпер, што спачатку яна гаварыла да некага адна, мусіць, да цяляці, — доўга, з ласкай, бразгаючы вядром. Ніхто ёй не аказваўся, — стала ціха; пасля зноў бразгала вядро і стукалі дзверы — намерзлі і не зачыняліся. Счакаўшы, яна ўжо загаварыла да некага новага, не да цяляці:

— Сядзі ўжо, калі прыгнала нялёгкая... Я цябе не чакала...

— На агонь, матка, прыйшоў. Сам. Знаю, што мяне не чакала. Ночы агонь далёка відаць...

Гаварыў мужчына, сіпаты, прастуджаны.

— На агонь і мухі ляцяць...

— Лепш ты, матка, памаўчы. А можа, мне пільна трэба... І я цябе знаю, і ты мяне... Калі ўжо я прыйшоў. Так што, матка, я не муха...

— Не скінь мне лямпу са стала. Локцем сапхнеш... У мяне работа ў руках...

— Не лямпа, матка, у цябе, а смаркач...

— Смарка-ач... Асвяціцца няма чым. А ты мне і яго... Карасіна кончылася... Выцадзіла астатнюю...

— Усёй той бяды... Прывязу, матка, карасіны... Прывязу. Сказаў — прывязу. І калі я ўжо зайшоў, дай, матка... памагу...

— Адыдзіся... Разліеш малако. Сядзі ўжо. Не хачу тваёй помачы.

— Тады, матка, скажы, чые сляды ад санак на двары... Што, цяля з фермы прывозілі?

— Цяля прывозілі, цяля...

За перагародкай памаўчалі.

— Цяля-я... Я табе дам, матка, цяля... На сабе цягнула па снезе. Віджу, не засланіла мне яшчэ, хоць я... Віджу... На плячах фуфайка мокрая. Не высахла... Цяля ляжала мокрае на плячах. Цёпленькае, з-пад каровы толькі выкацілася... Віш, вушы тырчаць. Бык будзе... Ты яго, матка, так адразу і па пальцах ссаць вучыш?.. І яно ссе?.. І пальцы не адкусіць?.. Такое можа і адкусіць... І як ты яго дацягнула па такім снезе з фермы адна? І пасцілку яшчэ акруціла, каб не голае вынесці на мароз... Пасцілка, вун, ляжыць мокрая на лаўцы ля печы... — Мужчына быў памаўчаў. — Па такім марозе цягнула ты яго, матка, каб яно там чорту ў кароўніку душу не... каб яно ў кароўніку не... душой не загавела... Так пячэ, матка... У мяне, вун, вушы смыляць. Агнём. А я... Можа, матка, яно ў вас троху... Ну хачу, матка, панімаеш, папытацца... Ну... вушы адцёрці... Х-хе...

За перагародкай зноў маўчалі, бразгала толькі перавясла на вядры.

— А я думала, што ты ўжо саўсім п'яны, ажно вочы яшчэ ўсё відзяць...

— Пі, а розуму не прапівай. Я, матка, відушчы...

— Відушчы, відушчы.

— А хто тады ў санках у цябе па двары катаўся, калі ты сама цяля несла? Ты мне, матка, не мудры.

— Адчапіся. Ніхто не катаўся. Ат...

— А сляды ад палазоў? Ля самага асверу акручваўся нехта на двары ў санках нядаўна...

— Уваччу ў цябе і сляды і палазы.

— Ма-тка-а... У хлеве недзе і конь і санкі.

— Схадзі паглядзі. Дзвярмі толькі не бразгай.

— Хаваеш некага ад мяне, матка... — Мужчына зноў памаўчаў. — Хаця каго ты будзеш ад мяне хаваць? А сляды... знаю, матка. Начальства, матка, прыязджала на двор да цябе. Начальства. На двор. Да самага ганка. Што глядзіш? Начальства, матка, яно ўсё такое. Аднаго заводу... На машыне да цябе прыедзе, паглядзіць, як ты на сваіх плячах цяля мокрае па снезе і па марозе валачэш... Начальства тако-о-е. Паглядзіць яшчэ, ці так ты на плечы цяля закідаеш... Можа, не за ногі, можа, за галаву... Можа, ты хочаш яго раздзёрці... Возьме і незалюбіць яшчэ. Перасадзіць тады з аднаго месца на другое. Адразу. Само. Я, матка, начальства знаю. Па сваім знаю. Наш... Ну, можа, ты яго знаеш... Зна-а-еш. Лысы... А я лысых не люблю, матка... Лысыя ўсе хітрыя... Хі-іт-рыя...

— Не вярзі абы-чаго, чалаве-ек... Галава мая старая...

— А ты, матка, гані ўсіх чапельніком — начальства гэткае... У адной, во, фуфаечцы на ферме... Што ў вас за старшыня? У чым ён толькі ходзіць? Я на яго б месцы... Сваё з ног здзёр, апошняе ў калгасе прадаў бы, а валёнкі б табе, матка, купіў... На базе б дзе купіў, з-пад крыла, калі ў магазіне не знайсці. Купіў бы... Што ўсё глядзіш так на мяне, матка? Ну-у, матка... Ты таго на начальства не скажаш, што я. Ты, матка, справядлівая. Асобая маскоўская... Х-хе... Не скажаш, не глядзі... Знаю.

— Я табе скора як выдам асобую маскоўскую... аж за дзвярыма апынешся. Не хочаш па-харошаму — на мароз. Прыйшоў пагрэцца, дык... грэйся.

— Яно, матка, праўду сказала. Пагрэцца — трэба. Трэ-эба... Напаі ўжо цяля перш, тады знойдзеш... Ты, матка, знойдзеш, калі змякчышся... Толькі ты не збівай мяне, дай сказаць. Ты, матка, на начальства ніколі благога не скажаш. Не-е...

— Адкуль ты ведаеш?

— Адку-уль? Ды такі чалавек, які на плячах мокрае цяля прынёс з-пад каровы па такіх гурбах... З фермы да сябе ў запечак... Такі чалавек, я не прапушчу, скажу, матка, — такі чалавек прэданы. Па мне бы тое цяля... Хай бы ехалі і лысыя і пляшывыя... Ты, матка, ніколі таго не скажаш, што я... А мне, матка, не першыня...