Вячаслаў Адамчык - Голас крыві брата твайго

Услед за ім ад брамы да брамы з густым шахканнем па раздражджалым снезе пад’язджала фурманка: водле розвальняў нетаропка ішоў, трымаючы злёгку папушчаныя лейцы, ружовашчокі з зухавата-белымі распушанымі вусамі царкоўны стараста. Ён неўпрыкмет, па дамоўленым знаку адказваў Дэконскаму, у якую хату заходзіць, а ў якую не, бо ў Верасаве, як ува ўсіх тутэйшых вёсках, праваслаўныя, што называлі сябе рускімі, змяшаліся з католікамі, што ўжо лічыліся палякамі і святкавалі вялікдзень звычайна раней, па новым календары. Рады ў гады святы і супадалі.

Стаяў адлежны дзень з волкім туманам, што з’ядаў аселы, паточаны ў пагоду ясным і высокім, ужо вясновым сонцам шараваты зярністы снег.

У тумане відаць белае, і таму чорна-шарыя верасаўскія хаты размываліся ў сіняватай, як разведзенае малако, глыбіні і бачыўся на вуліцы сыты конь дварачанскага царкоўнага старасты.

I дасужыя верасаўскія бабы, падцікаваўшы, на якую вуліцу заварочвае белы конь, заднімі дварамі ды загуменнямі паспявалі ўскочыць з хаты ў хату ды наказаць адна адной і — гэтак па нітачцы ўжо далей,— што па вёсцы ходзіць поп, і ўжо ўсе спрытном падмяталі хаты, прыбіралі з прыходу чыгуны ды ражкі і скоранька, дастаўшы з куфра, засцілалі бела-іскрыстым ільняным абрусам пачарнелыя, сточаныя шашалем сталы.

Багацейшыя прыспешвалі ў засекі набраць рэшата аўса ці жыта, бяднейшыя, адкінуўшы полку, нагіналіся ў падпрыпек, каб выбраць з дуплявага, аплеценага дротам гаршка драбнаватых ад маладых курэй і назбіраных на гэтакі дзень яек.

У Алесіну хату, задыхаўшыся, убегла Ваўчкова Вольга, пакасілася на вітушкі, што стаялі на драўляным крыжы-падстаўцы, на кошык з вялікімі клубкамі,— усё Верасава рыхтавалася пасля вялікадня ставіць кросны,— і расслабіла пад шыяй тоўстую суконную хустку:

— Гэта ж ці ведаеш?.. Поп вунь ходзіць ды высвенчвае хаты.

— А да мяне, можа, і не зойдзе,— Алеся разблытала ў бардовым, начэпленым на вітушкі матку парцяныя, туга спрадзеныя ніткі.

— Чаму гэта? — вырачыліся бялёсыя Вользіны вочы.

— Хіба ж вёска не знае, што я каталічка?

— Ага ж... А я во з хаты ўцякла. Прымкнула хлопца і ўцякла. У мяне ж і няма чаго даць.

— Смешная ты, Вольга. То я, можа, пазычу.

— Ай, абыдзецца,— адмахнулася рукою Вольга і насцярожана зіркнула ў акно, і брыдкая ўхмылка не то дзіва, не то страху перакрывіла яе твар.— Дальбог, да цябе бацюшка ідзе!

— Столькі ўжо страху, няхай зойдзе,— Алеся, перахапіўшы яе зірк, таксама глянула ў акно і ўбачыла насатага ў чорнай скуф’і, з-пад якой лезлі пасмы доўгіх, пазавіваных кольцамі цёмных валасоў мажнога, з востраю бародкаю і цяжкім латунным крыжам на грудзіне папа.

Алеся ўзяла за руку, каб не перапалохаўся, хлопчыка, гэткага чарнявага і сінявокага, як Імполь, і адсунула далей ад парога вітушкі.

Поп, ведаючы ўжо вясковыя хаты, разбіраючыся ў закутках і клямках і не блудзячы ў сенях, скоранька адчыніў дзверы, звыклым вокам глянуў за парог, каб не ўсунуцца ў гаршкі ці ражкі, і ступіў у хату. Дзверы за сабою, як злодзей, каб было зручней уцякаць, не зачыніў.

— Во имя отца...— пачаў ён хрыплавата-зычным голасам, але раптам змоўк і сумеўся, убачыўшы на покуці абраз маткі боскай без звыклых белых ручнікоў з чырвонай вышыўкай ці шараватымі, вязанымі з вітых нітак зубкамі. Наліваючыся чырванню, перапытаў:

— Католики здесь?..

— Ага, католікі, католікі,— замаргала сваімі выцвілымі вейкамі Ваўчкова Вольга.

— Но бог един,— бацюшка павярнуў свой насаты твар на Алесю, за якую хаваўся насцярожана-пудкі, стрыжаны ў радкі хлопчык, мусіць, у ёй прызнаючы гаспадыню і чакаючы, што скажа яна.

— Гэта праўда, бог адзін, нас шмат грэшных,— вінавата ўсміхнулася яна, і пастаранілася.— Свянцеця, раз ужо зайшлі.

— Аще кто слово мое соблюдет, смерти не иметь видети вовеки [2] Хто выпаўняе слова маё, не ўгледзіць смерці давеку (царкоўн.). ,— дрыготкая вялікая рука падняла латунны, што вісеў на срабрыстым ланцужку, крыж, перахрысціла покуць, а потым ужо дастала з серабрыстага вядзерца махрыстае крапіла і накрыж махнула ім на хату.

Дробныя кроплі вады раптоўным холадам пырснулі на Алесю з хлопчыкам. Хлопчык зажмурыўся і патрос стрыжанаю галавою.

— Крещеный? — бацюшка залацістым крапілам паказаў на дзіця.

— Як жа ж нехрысцем жыць? — варухнула плячом Алеся.

— Слава Ісусу Хрысту,— зашамацеўшы шырокай, у жоўта-залацістай аблямоўцы расай, ён павярнуўся да непрычыненых дзвярэй.

— Слава, слава,— Вольга паспешліва заківала галавою ў чорнай аб’еханай хустцы, з-пад якой выбіваўся ўпарты чуб раскалмачаных рыжавата-залацістых валасоў.