Сергей Балахонов - Зямля пад крыламі Фенікса (зборнік)

Пчаляр Зосім Бортнік быў рэдкім выключэннем з сотняў тысяч беларускіх вяскоўцаў, што пад уздзеяннем камуністычнай прапаганды і за адсутнасцю «пчалінай прышчэпкі» кінуліся ў «лабараторыі русіфікацыі», як гісторык Захар Шыбека назваў тагачасныя гарады БССР. Дзікія крывыя пчолы амаль ніколі не выжывалі ў гарадах. Калі ж выжывалі, то гублялі свае ўласцівасці. Рэч у тым, што практычна ў кожным горадзе меліся сістэмы пастаноўкі радыёперашкод, якія выкарыстоўваліся для глушэння «варожых галасоў». Аднак шуматрон (генератар на лямпе беглай хвалі з запозненай зваротнай сувяззю), які ляжаў у аснове такіх сістэм, не толькі падаўляў замежныя радыётрансляцыі, але і знішчальна адбіваўся на здароўі крывых пчолаў. [218]Зрэшты, без увагі на гэта крывыя пчолы заляталі ў гарады, каб дапамагчы «аблудным дзецям» зямлі беларускай.

22 чэрвеня 1970 г. на мінскім стадыёне «Дынама» адбываўся матч паміж аднайменнымі футбольнымі камандамі з Мінска і Кіева. На стадыёне прысутнічала 30 тысяч гледачоў. У сярэдзіне другога тайма наляцела неверагодная колькасць пчолаў. Іх лік ішоў нават не на мільёны, а на мільярды, калі ўвогуле не на трыльёны. Так ці інакш, але пчолы літаральна на 3–4 секунды ўтварылі над стадыёнам вельмі шчыльную і тоўстую столь. Потым пачуўся нягучны пляскат, і пчолы імкліва разляцеліся. Сям-там на стадыён упалі невялічкія жменькі пяску. Пазней высветлілася, што проста ў цэнтр стадыёна ляцеў вялізны метэарыт. Калі б ён сутыкнуўся з зямлёй, то ўтварылася б варонка радыусам не менш за 25 кіламетраў. Катастрофа суправаджалася б моцным землятрусам і пажарамі, у выніку якіх Мінск быў бы ўшчэнт знішчаны. Крывыя пчолы прадухілілі трагедыю, перахапіўшы метэарыт і стачыўшы яго ў пясок сваімі джаламі. Большую частку атрыманага метэарытнага пяску яны забралі з сабой. Тое, што ўпала на стадыён, было толькі мізэрнай часткай ад агульнай колькасці. [219]

Здарэнне на стадыёне «Дынама» абмяркоўвалася ў ЦК Камуністычнай партыі Беларусі. Першы сакратар ЦК КПБ Пётр Машэраў нават завагаўся, абдумваючы варыянты выкарыстання крывых пчолаў для народнагаспадарчых патрэбаў. Але ўзважыўшы ўсе «за» і «супраць», ён палічыў, што гэта будзе надта небяспечным і «сорвет процесс еще большего сближения белорусского народа с братским русским народом в рамках новой исторической общности – советский народ с великим русским языком как языком интернационального общения». Гэта быў лагічны і прадказальны працяг палітыкі вытручвання кожных праяваў беларускага традыцыяналізму.

У рэчышчы гэтай палітыкі кіраўніцтва БССР забараніла правядзенне міжнароднай канферэнцыі «Этнагенез беларусаў», якая павінна была адбыцца 3–6 снежня 1973 г. у Мінску. Камуністычную вершаліну страшыла імавернасць падняцця навукоўцамі пытання аб уплыве крывых пчолаў на этнічную гісторыю беларусаў. Пагатоў КДБ мела інфармацыю, што адзін з удзельнікаў канферэнцыі быў не гісторыкам, археолагам, этнографам ці лінгвістам, а пчаляром са Смаленскай вобласці РСФСР. Ён збіраўся не толькі прачытаць даклад на тэму «Бортничество и пчеловодство у смоленских и полоцких кривичей: сравнительный анализ», але пачаставаць прысутную навуковую грамаду мёдам. У выніку канферэнцыю забаранілі. [220]

Нават у неспрыяльных умовах працягвалі з’яўляцца людзі, які шанавалі беларускую мову, цікавіліся этнічнымі вытокамі і традыцыямі. Ёсць усе падставы меркаваць, што большая іх частка на тым ці іншым этапе жыцця мела досвед пчалінага джалення. Хочацца спадзявацца, што калі-небудзь кожны з іх успомніць падобны эпізод, і мы будзем мець поўную карціну беларусізатарскай дзейнасці крывых пчолаў. Падобна, што пераважная колькасць удзельнікаў адраджэнскай хвалі 1980-х гг. ніяк не звязвалі сваё самаўсведамленне беларусамі з тым, што іх джалілі пчолы. Кволыя галасы дасведчаных людзей патанулі ў эйфарыі гарбачоўскай «перабудовы», «галоснасці» і станаўлення суверэнітэту Рэспублікі Беларусь. Распачатая ў пачатку 1990-х гадоў беларусізацыя праводзілася пераважна адміністрацыйнымі метадамі пры поўнай адсутнасці ўдзелу ў гэтым працэсе крывых пчолаў. Без іх джалаў беларусізацыя захлынулася. Паказальна, што адначасова з гэтым была зведзена да мінімуму колькасць фермерскіх гаспадарак, якія патэнцыяльна маглі б стаць плацдармам для масавага адраджэння сакральнага пчалярства.

Як і сотні гадоў таму, рэй вядуць «потужни окономы». Сядзёр мязговы змяніўся незлічонымі «гатункамі» пладова-ягадных «вінаў» памножаных на «зомбіскрыні» і маскультурную жуйку штодзённага ўжытку, падсаладзіць якую башкірскім і алтайскім мёдам прапануюць зыркія рэкламы. Аднак насуперак усяму і ў нашы дні аднекуль бяруцца маладыя людзі, якія пачынаюць размаўляць, спяваць, пісаць па-беларуску. Крывыя пчолы, колькі б іх зараз не засталося, працягваюць сваю важную для беларускага этнасу справу. Калі ў будучыні, нехта захоча правесці новую беларусізацыю, ён абавязкова павінен азнаёміцца з гісторыяй крыўскага (беларускага) сакральнага пчалярства і зрабіць слушныя высновы. Без крывых пчолаў не абысціся. Бог так захацеў.