Алесь Рыбак - На раздарожжы

— Тата, лібка, мусіць, — запляскала ў ладкі Ірынка, не зводзячы вачэй з паплаўка.

Нарэшце, падцягнуўшы вуду вышэй, Вадзім згледзеў вялікага, можа, на грамаў трыста, акуня, прыгожага, пярэстага, трапяткога. Каб не сарваўся з кручка, Вадзім цягнуў рыбу паволі, баючыся зачапіцца за траву ці які корч. Але ўсюды было чыста, і хутка акунь аказаўся на беразе. Ірынка яшчэ гучней запляскала ў ладкі.

— Бач, ужо ёсць і здабыча, — парадаваўся і ён. — Мама таксама будзе рада.

Ірынка баялася чапаць рыбіну, бо яна і на траве яшчэ біла хвастом, вужакай выкручвалася, шырока разяўляла, хапаючы паветра, зубасты рот.

— Баюся лібкі, — адбеглася як мага далей малая. — Татка, а яна не памлэ?

— Мама вечарам яе падсмажыць. Будзем разам есці. Ведаеш, якая смачная.

— Ну якая?

— А вось пабачыш. Зараз яшчэ кінем вудачку ў ваду.

У той вечар яны вярнуліся не вельмі позна і шчаслівыя. Ірынка хвалілася, што ўжо не баіцца рыбкі, гатова ўзяць яе голымі рукамі. Калі гаспадыні ўзялі бязмен і зважылі, то атрымалася больш чым два кілаграмы. Далі тры акуні і Таццяне Пятроўне, якая, хоць і аднеквалася, узяла пачастунак з удзячнасцю.

— А я вам свежанькага малака зараз прынясу, — сказала яна. — Карова дае столькі, што і няма дзе дзяваць. Бярыце колькі хочаце, рабіце сыры, біце масла. Калгас часам забірае ў нас малако, але то машыны няма, то бензіну, то яшчэ нейкай трасцы. Ведама, няблізка ехаць, ды яшчэ лесам. Думала ўжо здаваць нашу Лыску. Ды тут вы аказаліся. То, мяркую, хай яшчэ з годзік пабудзе. Пашы ж хапае. А сена неяк і за плотам накашу і высушу.

— Мы вам паможам, — сказаў Вадзім. — Праўда, касец з мяне не вельмі, але касу трымаць у руках магу.

— Дармо ўжо, — падзякавала гаспадыня, — але ж неяк да гэтага часу ўпраўлялася, то і зараз не застануся без корму. Вам адпачываць трэба, дзетак глядзець.

І ўсё ж сумленне не дазволіла Вадзіму застацца ў баку ад сенакоснай справы. На другі ж дзень, раніцай, пачуўшы шоргат мянташкі аб лязо касы, ён падхапіўся з пасцелі, працёр вочы і, папіўшы вады, выйшаў на ганак. На свежым паветры пацягнуўся, дыхнуў на поўныя грудзі і аглянуўся, шукаючы вачыма, скуль ішоў гэты звон. Гаспадыні блізка нідзе не было, і ён, вярнуўшыся ў залу, дзе жонка з дзецьмі яшчэ соладка спалі, надзеў кашулю, знайшоў гумавыя боты і падаўся за хлеў. Было росна, з вечара прайшоў добры грыбны дожджык, і паветра, насычанае пахамі зямлі, блізкага лугу, ранішняй волкасцю, незвычайна бадзёрыла, надавала пругкасць рукам і нагам.

За хлявом, прывязаная доўгай вяроўкай да сасны, пасвілася Лыска, а трошкі далей, кінуўшы на траву кофту, прымервалася стаць у новы пракос Таццяна Пятроўна. Вадзім падышоў, павітаўся, як бы вінавата сказаў:

— Добрыя людзі працуюць, а мы, лайдакі, спім у шапку, акурат пшаніцу прадаўшы.

Яна, усміхаючыся, дала касу, Вадзім папрасіў мянташку, падвастрыў і, стаўшы на пачаты пракос, узяў касу ў рукі. Калі трава лягла роўным шнурам, спазнаў такую асалоду, якую даўно не адчуваў ад фізічнай працы.

— О, дык жа ў вас добра атрымліваецца, — пахваліла гаспадыня. — А прытварыліся, што не ўмееце.

— Я ж сялянскі сын. У вайну, як не стала бацькоў, усё даводзілася рабіць — баранаваць, часам касіць, накладваць вазы. Жыццё ўсяму вучыла.

— І жонка ваша, адчуваецца, працавітая жанчына.

— А то як жа! Інакш бы развод, — засмяяўся Вадзім. — Яна таксама спазнала ліха. Гадавалася без бацькі, рана пайшла на цяжкую працу. Так што мы аднаго поля ягадкі.

— То шчасця вам. Хоць цяпер пацешцеся адно адным. І дзеткі вашы будуць харошыя. А ў майго няма дзіцяці. Жыў з адной, пасля з другой звязаўся, а яна, зязюля, якіх свет не бачыў. Толькі і ведае, што строі, губная памада, смачна паесці і доўга паспаць. Дачка нейкага маёра. Прыехала неяк да нас з сынам і ўсё носам чмыхала: музыкі няма, якую б хацела, яда вясковая, не па ёй, то пчолы раздражняюць. І хоць бы які грыб падняла. А іх было процьма — падасінавікаў, баравікоў, сыраежак. Дык жа не, нагінацца трэба, а пасля чысціць, мыць. Усё сын рабіў. Упікала яго, што не паехалі ў Крым, а завёз яе на час адпачынку ў глушэчу несусветную. Таццяне Пятроўне даўно, відаць, карцела выказацца пра тое, што муляла, цяжкім каменем ляжала на душы. Пакуль ён вёў пракос, яна ішла побач, любавалася яго хваткай і спавядалася:

— Пра дзіцянё, калі мой Віця заікнуўся, то і слухаць не схацела. Кажа, буду маладосць сваю губіць, пэцкацца з пялёнкамі, ночы не дасыпаць. Тады яна бразнула дзвярыма і праз лес пачасала ў Мікуцічы на аўтобус. Уцякла ў Мінск. Ён, пахапаўшы такія-сякія рэчы, — услед. Кажу, пабудзь, сынок, дзе дзенецца, як міленькая прыбяжыць назад. Ды дзе там? Кажа, не магу, мама, без яе, люблю. Хай яна спрахне, з такой любоўю. Некалі мой, царства яму нябеснае, на руках мяне насіў, але ж я і гадзіла яму, выконвала любое жаданне. На край свету магла б пайсці за ім, не тое, што гэтая шалахвостка. Божа міласэрны, уродзяцца ж такія.