Алесь Рыбак - На раздарожжы

— Дома ўжо, дома нацешышся, — хілячыся да мужа, казала яна. — Плак­са такі, што не ведаю, у каго ўдаўся.

— Не ў мяне ж, пэўна, — засмяяўся Вадзім.

У хаце было цёпла, і яны, распрануўшыся самі, расхінулі, каб часам не запарыўся, і малога. Той усё яшчэ соладка спаў, у сне цмокаў роцікам — відаць, прыспічыла ўжо есці, і Люся пачала рыхтавацца карміць дзіця грудзямі.

— У нас жа хлеба няма, — сказала, схадзіўшы на кухню. — Як ты толькі харчаваўся, бедненькі мой.

— Цяпер я ўжо багаты, — сказаў ён. — Трэба з’ездзіць па Ірынку, прывезці іх з бабуляй сюды. Яны ж яшчэ нічога не ведаюць. Во будуць радыя.

— А як мы размесцімся? — занепакоена агледзела куткі Люся. — Маме ж трэба асобная пасцель. А Ірынку куды пакласці? З калыскі яна ўжо хутка вырасце, і так ногі ў білкі ўпіраюцца. Але яна будзе для нашага сыночка.

— Мама ляжа на канапе, а для Ірынкі трэба нешта купляць новае, — сказаў Вадзім. — У мяне яшчэ трохі грошай ёсць. А заўтра ці паслязаўтра дадуць заробленае за снежань. Так што выкруцімся.

— Хіба што так, — павесялела жонка. — А маме цяпер было б добра ў цяпле пабыць. Там жа ў яе дроў, мусіць, некалькі бярэмаў засталося.

— Тым больш трэба хутчэй забіраць. Марозы ж, перадавалі па радыё, яшчэ больш узмацняцца.

Грошай гэты раз ён атрымаў менш, чым чакаў, відаць, за некаторыя лекцыі яшчэ не прыйшлі разлікі. Аднак, пералічыўшы ўсю суму, супакоіўся. На месяц жыць хопіць, яшчэ набяжыць і на падлеткавы ложак, які можна паставіць у нагах да іхняга.

Наладзіць такі-сякі быт — справа не з лёгкіх. Вадзіму гэта ўдалося ў той меры, якую дазвалялі фінансы. Ён ужо аб’ездзіў амаль што ўсе раёны вобласці і ўдумаў вясной, як стане суха, падацца ў больш глыбінныя раёны рэспублікі. Зноў цягнула на Палессе, але пакуль не сыдзе вада, патыкацца туды няварта. Меў ужо горкі вопыт паездкі ад радыёкамітэта. Зараз ніхто яго ў карак не папіхае. Можа выбіраць любое месца і любы дзень паездкі.

Дзеці тым часам раслі, і з цяплом цешча ўсё часцей і часцей пачала гаварыць пра закінутую хату, падгаворвала і дачку разам з малымі паехаць у вёску. Вадзіму, калі праўду сказаць, хацелася ўжо цішыні, тым больш да цяпла меркаваў закончыць даўно пачатую аповесць. Гэта калі б удалося напісаць такі вялікі твор, надрукаваць яго ў часопісе, пасля выдаць асобнай кніжкай, быў бы стымул кінуць усялякія лекцыі, цалкам аддацца літаратурнай працы. А цяпер ён быў не супраць, каб дарагія яму людзі пабылі на свежым паветры, пад крыльцам маці і бабулі. Заадно падумваў, куды б гэта паехаць летам разам з дзецьмі, каб там былі рэчка ці возера, дзе маглі б загараць, плюхацца ў вадзе, лавіць рыбу. Самым прыдатным месцам лічыў, пакуль дзеці яшчэ зусім малыя, ваколіцы Мікуціч, дзе шырокай стужкай плыве Нёман, а вакол без канца і краю лясы, дзе шмат грыбоў і ягад. Яшчэ калі вучыўся ў школе, такое месца за тры кіламетры ад мястэчка яму паказалі хлопцы. Называлася яно Лядзіны. Там было некалькі хутароў, на якіх жылі старыя людзі, бо дзеці іх параз’язджаліся хто куды ў пошуках працы і лепшай долі. У ваколіцах Лядзін, на саменькім беразе Нёмана, расказвалі старыя людзі, праходзіў Першы ўсебеларускі з’езд настаўнікаў, на якім прысутнічаў і Якуб Колас. Пасля гэтага з’езда вядомага ўжо на той час паэта царскія ўлады на тры гады кінулі ў астрог. Там Колас не марнаваў дарэмна час. Сум па малой радзіме, па лясах, барах, неаглядных наднёманскіх далях даў яму імпэт і натхненне для напісання паэмы «Новая зямля».

У гэты благаславёны Богам кут яны і выедуць з дзецьмі, каб перад зімой зусім аздаравіцца. Што зніме які пакой, а то і два, ён ані не сумняваўся. Толькі трэба з’ездзіць загадзя, усё абгаварыць з гаспадарамі, папытацца, ці можна браць малако.

Люся з захапленнем прыняла гэтую прапанову, толькі папрасіла, каб хата стаяла трохі воддаль ад вады, бо ледзь не дагледзіш — і можа здарыцца непапраўнае. Довады гэтыя былі слушныя.

Сям’я паехала ў Жорнаўку ў другой палове красавіка, які ў гэтым годзе выдаўся надзвычай цёплым, нават спякотным. Маленькі Сяргейка — так назвалі сына па ўзаемнай згодзе — добра поўзаў, быў шустрык, якіх пашукаць трэба. Ужо некалькі разоў вылузваўся з калыскі і падаў долу. За такім трэба было глядзець, не спускаючы вачэй. У Жорнаўку паехалі ўсе разам, нагрузіўшыся як валы. Г алоўны груз — разабраную калыску з матрасікам, а таксама гаспадарчую сумку з адзеннем, ядой, узяў у свае рукі Вадзім. Цешча і Люся таксама цягнулі ўсяго нямала. Дзіця па чарзе бралі на рукі то адна, то другая, гэта калі Сяргейка не хацеў сядзець у калясцы. Тады яе, ужо пустую, піхала перад сабой Ірынка. Так-сяк даехалі да вакзала, селі ў цягнік. Цяпер пачалі думаць, як дабрацца да Жорнаўкі. Спадзявацца на якую легкавую машыну не даводзілася. Вырашылі, што частку цяжкіх рэчаў здадуць у багажнае аддзяленне, а самі з дзецьмі паціху пойдуць пешкі. Пасля Вадзім збегае на станцыю і забярэ астатняе.