Зинаида Дудюк - Гонды

Ала вырашыла ехаць спачатку ў Ляды, бо даўно не атрымлівала стуль ніякіх вестак, ніхто ёй не адказваў на лісты: ні Алег, ні Віталь. Крыўдавала на іх, няўжо цяжка тры словы сястры напісаць?

Плот каля хаты ляжаў покатам, вокны выбітыя, дзверы расчыненыя. Мэблі ніякай, толькі пасярод хаты валялася нейкае бруднае рыззё. Ала зразумела, што з братамі здарылася нешта нядобрае. Пайшла пытаць да суседзяў. Цётка Вольга, жонка Міколы Ленінкі, запрасіла яе ў хату, пасадзіла за стол, пачала частаваць абедам.

— Ды скажыце, нарэшце, дзе мае ўсе?

— Паабедайце спачатку, а потым пагутарым. Усё раскажу. Якая ў цябе дачушка прыгожая, проста лялечка!

Ала хуценька пасёрбала боршч, закусіла прасяною кашаю, ад узвару адмовілася і падрыхтавалася слухаць. Цётка Вольга ўздыхнула і сказла:

— Мацуйся, Алачка, горка казаць, але тваіх братоў нікога ўжо няма на гэтым свеце.

— Як? Чаму? — спытала Ала, не даючы веры цётчыным словам.

— Пэўна, такі лёс.

Анжэлка, якая дапівала ўзвар, адставіла шклянку, насцярожылася.

— Кажыце ўжо, кажыце, як ёсць, — папрасіла Ала.

— А дзяўчынка?

— Няхай слухае, яна і не такое бачыла, беднае маё дзіця, — Ала абняла дачку. — Яна ў мяне мужная, уся ў бабу Малашу. Кажыце.

— Пачалося ўсё з таго, што Палкоўнічыха аддала Алега лячыцца ад алкагалізму на сорак дзён. Якраз у гэты час выпусцілі Віталіка з турмы, не ведаю, як там і што было, але злыгаўся ён з Палкоўнічыхаю. Алег вярнуўся з лячэння і заспеў іх тут разам у ложку голых і п’яных, паглядзеў на іх, пабудзіў, павітаўся, сказаў, маўляў, рады быў пабачыцца. Пайшоў да Палкоўнічыхі на кватэру і засіліўся на яе калготках. Так ужо Віталік плакаў на ягоным пахаванні. Але што цяпер зробіш? Мёртвага слязамі не падымеш. Застаўся Віталік жыць з Сярожкам удвох. Ні працы, ні грошай няма. Сяргеевай інвалідскай пенсіі толькі на тры дні на гарэлку хапала. Звязаўся Віталік з валацугамі, укралі ў чалавека свінню, за гэта твайго брата зноў у турму пасадзілі на два гады. Сярожка застаўся адзін.

Ала ўсхліпнула, не маючы сілы стрымліваць слёзы і ўяўляючы, як яе хворы брат бедаваў тут адзін.

— Не плач, Алачка, — сказала цётка Вольга, — мы іх аплакалі за цябе і за ўсю радню.

— Кажыце, кажыце.

— Сярожка хадзіў у пякарню хлеба прасіць, на рынку дзе якога гурка ці памідора хто-небудзь даваў. Да Палкоўнічыхі наведваўся па старой памяці. Каля яе дома і знайшлі яго мёртвага. Людзі казалі, што, мусіць, яна яго з акна выкінула, вельмі ж пабіты быў. Але ніхто ў суд не падаваў і вінаватых не шукаў. Пахавалі і яго.

— Дзе тая Палкоўнічыха? Невядома, што з ёю зраблю! — ускрыкнула госця.

— Няма яе. Памерла, згарэла ад гарэлкі.

— Што з Віталікам? — спытала Ала, не маючы сілы стрымліваць слёзы, дачка таксама плакала.

Цётка Вольга выцерла вочы ражком хусткі і працягвала аповед:

— Віталік вярнуўся з турмы і пачаў жыць з Тумбаю Мікітаваю.

— А хто гэта? — спытала Ала.

— Гэта з Янавічаў маладзіца такая, п’яніца. Гналі яны самагонку ды прадавалі. Тым і зараблялі сабе на жыццё. Але аднойчы прыйшлі да іх нейкія людзі, нешта яны не паладзілі паміж сабою, усчалася бойка. Тумба памерла адразу, а Віталік яшчэ тры дні пажыў і сканаў. Усе твае браты цяпер на кладах, толькі магілы іхнія ў розных месцах раскіданыя.

— Наведаю іх, — сама сабе сказала Ала.

— А што ты будзеш далей рабіць?

— Прадам хату і паеду ў Магілёў. Я пісала на ранейшае месца працы, мяне абяцалі ўзяць і ў маласямейцы дадуць пакой. Там не хапае тынкоўшчыкаў-маляраў, а ў мяне трэці разрад, — не без гонару сказала Ала.

— Дай божа, каб усё ў цябе атрымалася.

Ала развіталася з суседкаю, вярнулася ў бацькаву хату, знайшла ў каморы лісты фанеры, заставіла вокны, памыла падлогу.

— А дзе ж мы спаць будзем? — спытала Анжэлка.

— На печы, — адказала з усмешкаю Ала. — Печ накорміць, напоіць і спаць пакладзе. Яна галоўная гаспадыня ў хаце. Пойдзем у горад, павесім аб’яву, што хата прадаецца, а заадно наведаем майго дзядзьку Аўдзея. Некалі я хадзіла да яго ў ванну мыцца з бабаю Малашаю.

Старая цётка Таіса сустрэла гасцей прыязна, дзядзька таксама ўсміхаўся, праўда, прамаўляў ён марудна і неразборліва, быў паралізаваны. Правая рука з пакручанымі пальцамі вісела, як нежывая, і нага адна таксама дрэнна слухалася, ён з цяжкасцю перамяшчаўся з кульбакаю па кватэры, засланай дываном. Усё тут было, хоць і небагата, але добра абстаўлена і чысценька прыбрана.

Гаспадыня прысунала нізкі столік да канапы, паставіла няхітрыя пачастункі: бульбу, гуркі, каўбасу, запрасіла гасцей павячэраць, пацікавілася Аліным жыццём, спачувальна згадвала яе братоў ды бацькоў.