Зинаида Дудюк - Гонды

42

Шкада было Ульяне Алега, але нічога не зробіш, мусіць, такі ягоны лёс. Дома заставаліся яшчэ два сыны, Сярожка і Віталь, з якімі таксама хапала клопатаў. Малодшы так-сяк заканчваў дзясяты клас, а сярэдні швэндаўся без усялякай справы ці на дварэ, ці ішоў у Сіньгорад. Дома зімой асаблівай працы не было, хіба што накалоць дроў ды прынесці вады. Карову Ульяна не трымала пасля таго, як памерла Малаша. Малако можна і ў краме купіць, праўда, не такое смачнае, як сваё, аднак і турботы ніякае не ведаеш, заплаціў грошы — і пі на здароўе. Дарэчы, яе хлопцы больш любілі гарэлку, чым малако. Такія ўжо ўдаліся, мусіць, у бацьку. Усяго гаспадаркі было ў Ульяны, што куры. Планавала вясной пры нагодзе купіць парасятка, каб да каляд мець скварку.

Менавіта тады ў вясновую пару раптам вярнулася дамоў Ала з малою дачушкаю. Сказала маці, што муж яе прыраўнаваў да некага, яна пакрыўдзілася і паехала дамоў.

— Навошта ты паспяшалася? Ці мала што ў жыцці бывае! Можна ж было разабрацца ды і жыць.

— Пра што ты, мама, кажаш? Як разабрацца? Я наогул нічога не разумела, што яны кажуць на сваёй мове. Завёз мяне ў нейкі кішлак, дзе ўсяго дзесяць гліняных хатак. Мне іхняе жыццё не спадабалася. Там усё не так, як у нас.

Голас у Алы быў гнусавы, але ад абурэння і нянавісці нават з’явіліся ў ім нейкія металічныя ноткі. Ульяна глядзела на дачку і не пазнавала, іншая яна стала, пасталела, узмужнела.

— Прыехала, дык і добра, я хоць на ўнучку сваю пагляджу, палашчу яе, папешчу. А каб жыла ў тых казахаў, дык, мусіць, і не сабралася б дахаты наведацца.

Ульяна ўзяла на рукі дзяўчынку з вузкімі чорнымі вочкамі і пляскаценькім тварыкам, ды ўсё ж вельмі прыгожанькую, прытуліла да грудзей, пацалавала ў лоб, потым узняла высока, усміхнулася малой, і тая адказала радаснаю ўсмешкаю, прызнаючы сваю бабулю.

— Анжэлка! Анжэлка! Якая прыгожанькая ты ў нас расцеш! Шкада, што дзед Кандрат яе не бачыць, вось быў бы задаволены. Алегава Палкоўнічыха нам унука не народзіць, у яе сваіх ужо трое. Цяпер шмат дзяцей ніхто не заводзіць. Алег да нас не прыходзіць. Яна яго, мабыць, не пускае. Не інакш, як прычаравала хлопца.

— Мне вельмі хацелася прыехаць цяпер, напярэдадні майго дня нараджэння. Каб мы сабраліся ўсе разам. Трэба і Алега паклікаць. Даўно не бачыліся. Я помню, як ён мяне малую няньчыў і на руках насіў, — сказала Ала.

— Што і казаць, добры быў наш Алег, пакуль з гэтаю выдраю не звязаўся. Пашлём Сярожку, мо ўгаворыць яго, — сказала Ульяна.

Праз дзень Ульяна прыгатавала добрую вячэру, купіла пляшку гарэлкі. Без Малашы перастала гнаць самагонку, не тое, што ленавалася, а не хацела лішні раз уводзіць сыноў у спакусу. Паселі за стол, чакалі Алега. Не прыйшоў, мабыць, Палкоўнічыха не дазволіла. Выпілі па чарцы за здароўе імянінніцы, а таксама за малую пляменніцу, і пляшка апусцела.

— Дай, маці, яшчэ гарэлкі. Мы ж толькі вусны памачылі! — папрасіў Віталік.

— І хопіць. Бач на яго, яшчэ вусы не выраслі, а ўжо давай яму гарэлку!

Сярожка таксама нешта патрабавальна прабурчаў, па барадзе ў яго цякла сліна, выглядаў агідна, але сямейнікі ўжо звыклі да ягонага твару і не звярталі ўвагі.

Ульяна ўстала з-за стала і сказала:

— Пабалявалі і годзе! Буду посуд прыбіраць.

— Маці, дай грошай, я пайду яшчэ хоць «чарніла» пляшку куплю, — папрасіў Віталь.

— Адчапіся, няма ў мяне грошай.

— Гондэ, у кішэні, я ж бачыў, — Віталь пацягнуўся да матчынай кішэні.

Яна адхіснулася. Ён незнарок штурхнуў яе. Ульяна зачапілася за паморшчаны ходнік і звалілася на падлогу. Бразнулі дзверцы грубкі.

— Дурань ты! — крыкнула Ала на Віталіка і памкнулася, каб падняць маці, але тая ляжала на баку нерухома.

Дачка прыпала да яе грудзей, каб паслухаць, ці б’ецца сэрца і ў жаху адхіснулася.

— Ты забіў яе! — закрычала яна.

— Я не хацеў! Ты ж бачыла! Я не вінаваты! Яна сама крутнулася, упала і стукнулася аб зашчапку грубкі.

— Сярожка, паглядзі за малой, — крыкнула Ала. — Я пабягу па хуткую.

— Можа, патэлефанаваць ад Ленінкі? — прапанаваў Віталь.

— Я сама хутчэй дабягу, тут нейкіх трыста метраў.

Сапраўды, бальніца была блізка, Сіньгорад не паспеў разрасціся і стаяў побач з вёскаю. Ала выбегла з хаты, а Віталь нахіліўся над маці, тузаў яе за рукаў, спадзяваўся разбудзіць нерухомае цела і знямелыя вусны. Ён плакаў, седзячы на падлозе. Сярожка сеў побач і таксама завыў неяк ненатуральна, па-звярынаму. Заплакала малая на ложку. На яе ніхто не звяртаў увагі.

Віталю здалося, што мінула цэлая вечнасць, пакуль вярнулася Ала з дзяўчатамі ў белых халатах. Доктарка канстатавала, што Ульяна мёртвая.