Владимир Степан - Няўлоўнае

Я кідаў манеткі ў тую зеленкаватую ваду Міжземнага мора. Манеткі круціліся, падалі, працягвалі зіхцець, а рыбы з цёмнымі спінамі хапалі іх і знікалі ў глыбіні. Ляцелі ў мора песеты, потым еўрацэнты. Кідаў манеткі, каб вярнуцца ў Каталонію. І вяртаўся. З жонкай, з сябрамі, з дачкой.

Ніколі не кідаў грошы ў беларускія рэчкі, рачулкі, азёры, тарфяныя і гліністыя кар’еры, стаўкі. І не таму, што няма беларускіх манет, ці мне шкада. Не кідаў, бо кручкоў, грузікаў і блешняў пакінуў у нашых рэчках і азёрах столькі, што не пералічыць. Некаторыя адрываліся разам з рыбінай, некаторыя адкусвалі шчупакі, але большасць чаплялася за карчы, за карані дрэў, за чараты, сцябліны гарлачыкаў і лілей, за галлё кустоў, за бярвенне, за палі мастоў, за незразумелае ламачча.

У мяне нават была адна блешня, зробленая з сапраўднай срэбнай манеты. Тая зграбная блешня засталася на дне Цвецінскага возера, на Ушаччыне.

Можа, таму я ўвесь час да таго возера і вяртаюся?

Адвакат

Ён сапраўдны адвакат. У яго дарагія фірмовыя вуды, як і ўвесь рыбацкі рыштунак. Да ракі ён прыязджаў на таксоўцы і яшчэ з машыны тэлефанаваў і пытаўся, ці ловіцца? Потым прыходзіў, радасна вітаўся, казаў, што мінулы раз яму спадабалася. Запальваў ліхтарык і ў перадсвітальным змроку займаў сваё месца побач з парапетам, раскладваў, а потым закідваў вуды.

Ён быў гаваркі, расказваў пра свае справы, пра цыганак, якіх бароніць, пра крымінальнікаў, пра бацькоў, якія судзяцца з дзецьмі. Рыбу адвакат лавіў кепска. Праз паўгадзіны, а, бывала, і хутчэй, выцягваў з камуфляжнай рыбацкай торбы фірмы «Кармаран» вялікую бутэльку таннага віна і піў з рыльца. У сем раніцы ён ледзь трымаўся на нагах. Найчасцей сядзеў пад парапетам і драмаў. Калі ўздоўж ракі павольна ехала палівальная машына, то даводзілася хапаць адваката пад рукі, адцягваць. Асфальт рабіўся чорным і мокрым. Пахла бензінам і ракой.

Мы аддавалі адвакату частку сваёй рыбы, складалі яго вуды, пакавалі торбу, выклікалі таксоўку, даводзілі да моста праз Свіслач, садзілі ў машыну і адпраўлялі дамоў.

Адвакат марыў, што зловіць у Свіслачы вялізнага сазана, зробіць з яго пудзіла і паставіць у кабінеце, дзе ў другой палове дня прымае кліентаў.

Хрушчы

На тым месцы, на павароце ракі, дзе я звычайна сяжу з вудамі, незнаёмы мужчына злавіў ладнага галаўня. Потым, праз чвэрць гадзіны, яшчэ аднога. Злавіў ён іх на хрушча. Я вярнуўся дамоў, расказаў дачцэ, і мы пайшлі шукаць хрушчоў. Яны лёталі па вёсцы, побач з домам, па-над садам, але не трапляліся. Мы зайшлі на пагорак. Вакол невялікай сасонкі, на светлым вечаровым небе хрушчоў круцілася мноства. Назбіралі поўную скрыначку. Назабаўляліся. Скрыначка была з накрыўкай, на маленькіх завесах. Я пакінуў яе ў гаражы, на паліцы, побач з вудамі.

Раніцай зайшоў у гараж. Узяў вуду, заплечнік, скрыначку. Падняў накрыўку. У скрыначцы, акрамя пачарнелага лісця, пакінутага хрушчам дачкой, нічога не было. Пайшоў з вудай на пагорак да сасонкі, але на ёй каб хоць адзін хрушч быў. Як яны змаглі падняць накрыўку, не разумею. Але хрушчоў запаважаў.

Дэталь

Ёсць старажытная рыбацкая прылада, цяпер лічыцца браканьерскай, завецца — крыга. У мяне ў пуні старая ёсць, жончыным дзедам зробленая, а новую ў цешчы мальцы пазычылі і не вярнулі. Ловяць крыгай утрох. Адзін у дзядку стаіць, а два па краях, цягнуць крылы, якія на вялізныя літары «Г», на доўгія бакі пакладзеныя, падобныя. Ловяць крыгай як па берагах рэчак, так і на азёрах. Разводзяць крылы, ідуць па траве, а потым крылы сціскаюць. Разгорнутая крыга метраў шэсць-сем бывае. Ловяць ёй з вясны да восені, пакуль вада цёплая.

Крыга — прылада рыбакоў беларускай поўначы, Віцебшчыны, на Гомельшчыне рыбакоў з крыгай не бачыў...

Жончына баба расказвала, што ў час вайны і адразу пасля жанчыны хадзілі з крыгай, бо мужыкоў не было. Казала, што не маглі дачакацца, калі лёд на рэчцы сыдзе. Лезлі маладзіцы ў ледзяную ваду, цягнулі крыгу, радаваліся, калі буйная рыбіна ў дзядок убівалася. Дзяцей не было чым тады карміць. Ні бульбы, ні мукі, ні малака, ні крапівы — снег толькі-толькі растаў.

Каб з крыгай рыбу лавіць, то трэба апранацца і абувацца. Так і лазіш па рацэ ў ватоўцы, штанах, чаравіках, цягаеш праз і па траве цяжкую крыгу. Бывае, што толькі галава з вады тырчыць. На галовах рыбакоў шапкі старыя. Выгляд у шапак — дзіўны. Рыбакі з крыгай вялікагаловых алігафрэнаў нагадваюць. Бо ў шапках хаваюць папяросы-цыгарэты, ды запалкі. У шапцы адзінае сухое месца.