Зинаида Дудюк - Лаза

Вільк, апрануты ў цывільны гарнітур, галантна сустрэў гітлераўскіх афіцэраў, правёў у гасцёўню да накрытага ў лепшых польскіх традыцыях стала, у сярэдзіне якога дыхаў параю бігас, побач смачна красавалася запечаная качка, прыцягвалі ўвагу клопсы і паштэт з зайца, зраж, гес, каўбасы і вяндліна з хрэнам, – усё гэта напаўняла пакой апетытным водарам смажанага мяса, бульбы і спецый, што немагчыма было ўтрымацца, каб не праглынуць сліну. Для гэтага шчыра пастараўся гаспадар, які таксама прысутнічаў тут і нічым не выяўляў сваю сціплую асобу. Нямецкую дэлегацыю ўзначальваў палкоўнік Зейдлер фон Рохенфельд, які пасля першай чаркі за знаёмства адразу распачаў перамовы, маючы надзею за колькі гадзін гутаркі дасягнуць станоўчага выніку:

– Мне не хацелася б скардзіцца, але трэба прызнаць, што дзеянні савецкіх партызанаў дадаюць нам шмат непрыемнасцей. З-за іх мы не можам у поўным аб’ёме забяспечваць войска на Усходнім фронце правіянтам, зброяй, амуніцыяй. З-за частых падрываў чыгункі эшалоны прастойваюць іншы раз суткамі, асабліва цяжкае становішча складваецца на Віленшчыне і Навагрудчыне, дзе, дарэчы, шмат вашых фарміраванняў. Я прыбыў сюды з мэтай наладжвання кантактаў з польскімі ляснымі атрадамі і з пэўнымі прапановамі на гэты конт.

– Мы гатовы выслухаць прадстаўніка вермахта, хаця нямецкія прапановы пасля столькіх гадоў тэрору супраць палякаў з’яўляюцца, скажам адкрыта, нечаканымі, – адказаў Вільк, ягоная наструненая постаць выяўляла прыродную польскую паставу і гонар.

– На першым этапе, на час перамоў, прапаную ўстрымацца ад узброеных дзеянняў з вашага і нашага боку, дазволіць бесперашкодны рух нашых цягнікоў па тэрыторыі, якую кантралююць польскія групоўкі. Мы гатовы заплаціць за гэтую паслугу правіянтам і ўзбраеннем для лясных атрадаў.

– Як можна арганізаваць такое забеспячэнне на практыцы? – спытаў Вільк.

– Каля чыгуначнай станцыі, якую вы самі прызначыце, мы будзем акумуляваць прызначаную для вас зброю, амуніцыю, харчы, пра што вас папярэдзяць загодзь. Ахова там будзе для прыліку, яе можна будзе лёгка разагнаць.

– На мой погляд, гэта нейкая непрыстойная прапанова. Выходзіць, што свой заробак нам давядзецца рабаваць? – Вільк нечакана засмяяўся. – Непрыстойныя рэчы выпадае рабіць непрыстойна…

– Якія ўмовы прапануеце вы? Мы гатовыя пайсці насустрач дзеля спынення агню з абодвух бакоў і дарэмнай страты людскіх і матэрыяльных рэсурсаў.

– Мне здаецца, пан палкоўнік, што мы з вамі не здолеем вырашыць кардынальна гэтыя праблемы. Я магу абмеркаваць іх толькі з прадстаўніком вермахта, упаўнаважаным галоўнакамандуючым Усходнім фронтам. Са свайго боку я таксама абавязаны праінфармаваць сваё вышэйшае кіраўніцтва.

– Разумею, спатрэбіцца час, а ён такі дарагі, – сумна падвёў рысу гітлераўскі палкоўнік, адчуваючы, што візіт гэты быў дарэмны, хаця да канца і не губляў надзею.

Перамоўшчыкі яшчэ доўга гутарылі. Спрачаліся па меры таго, як хмялелі галовы ад брэндзі, паляўнічай настойкі і піва "Пяст". Зрэшты, для абедзвюх дэлегацый гэта быў кароткі перадых у бясконцых клопатах, якія абрынула на іх вайна.

Тадзіка асабліва здзівіла, што Парушына пры Вільку не ўвязваўся ў размовы з немцамі, прысутнічаў тут толькі ў якасці ахоўніка свайго начальніка. Быццам на гэты дзень падмянілі чалавека, нават выраз твару зрабіўся расслаблены і абыякавы. А можа, абставіны так паўплывалі на яго, што цэлы дзень можна пражыць спакойна і ні пра што не думаць. Але пасля таго, як немцаў завезлі на станцыю і развіталіся, Руткоўскі адразу вярнуўся да сваіх звычайных паводзін. Пакуль ехалі, увесь час лаяў гітлераўскіх перамоўшчыкаў, перакрыўляў іхнюю манеру выказвацца, пагражаў расправіцца з усімі.

Праз тыдзень Парушыну выклікалі ў Вільню. Ён пакінуў атрад пад наглядам Бусла, якому найбольш давяраў, спадзяваўся, што вернецца хутка. Тадзік, праводзячы яго, пасмейваўся:

– Мусіць, пан паручнік атрымае ад начальства нейкую вялікую ўзнагароду за мірныя дамовы з немцамі.

– А ты як думаў? Добрыя справы не прападаюць дарма. Хаця слава звычайна марудзіць, каб усё ж аднойчы ашчаслівіць героя.

Яны ехалі на конях. Быў пачатак сакавіка, але снегу ў лесе ляжала яшчэ даволі шмат, таму не спяшаліся па бездарожжы, да ўскрайку лесу развіталіся:

– Шчыра жадаю вам удала з’ездзіць у Вільню і хутчэй вярнуцца. Мы будзем сумаваць і чакаць, – сказаў Тадзік.

– Не падлізвайся! Сумаваць ён будзе! Гэта дзеўкі няхай сумуюць, а нам няма калі! Глядзіце тут з Пухавіцкім, не спіце ў шапку! Трэба думаць і дзейнічаць, каб ворагі не ведалі спакою ні днём ні ноччу!