Зинаида Дудюк - Лаза

– Вяртаемся на базу, не адставаць. Падхарунжым сачыць за парадкам. Чакаем вас на месцы, – аддаў распараджэнне паручнік.

Машына кранулася і лёгка паляцела ўперад. Афіцэры былі задаволеныя.

– Нарэшце, я ўсіх сваіх людзей узброіў, – радасна паведаміў Каэтан.

– Як бачыш, мары збываюцца. Таму трэба марыць грандыёзна. А мае людзі набралі патронаў шмат, надоўга хопіць, – пахваліўся Пухавіцкі.

– Добра ўсё атрымалася. Палеглых, безумоўна, шкада, але вайны без ахвяр не бывае. Затое трафеі выдатныя! – падтрымаў яго Руткоўскі.

Узбуджанне на мяжы эйфарыі не пакідала афіцэраў. Яны ўвесь час жартавалі, згадвалі нейкія смешныя показкі, часам хто з ад’ютантаў устаўляў якое слова, усе шмат смяяліся.

Пасля гэтай аперацыі Каэтан са сваім атрадам вярнуўся на ранейшую базу, створаную Груздзіловічам. Цяпер, маючы ўдосталь зброі і патронаў, мабільны атрад быў увесь час у руху. Рабілі засады, нападалі знянацку на невялікія гурты немцаў, літоўскіх паліцыянтаў і савецкіх партызанаў. Нікога не шкадавалі. У Руткоўскага быццам усяліўся бязлітасны д’ябал, які прагнуў чужой крыві. Ён зрабіўся гняўлівы, раздражнёны, парывісты. Нават жаўнеры пабойваліся яго. Тадзік таксама стараўся лішні раз не трапляць паручніку на вочы, быццам паміж імі прабег чорны кот.

Партызаны заўважылі: палякі ваююць больш супраць іх, чым супраць немцаў, што не на карысць абодвум бакам. Штаб Аляксея Булахава прыслаў Руткоўскаму ліст, у якім прапаноўваў неадкладна спыніць узаемнае знішчэнне і пачаць перамовы наконт урэгулявання адносін у наступным часе. Але з Парушынаю немагчыма было дамовіцца, ён быў інфармаваны пра рашэнне камандавання на Усходніх Крэсах: ваяваць на два франты і праігнараваў прапанову партызанаў.

Немцы са свайго боку паспрабавалі выкарыстаць гэтую канфліктную сітуацыю паміж акаўцамі і савецкімі партызанамі. У канцы зімы Парушына праз солтыса бліжэйшай вёскі, куды часта наведваліся акаўцы па харчы, атрымаў ліст ад немцаў з прапановай спыніць узаемную барацьбу, скіраваць сілы супраць чырвоных. Руткоўскі згадзіўся на тую сустрэчу. Адбылася яна ў хаце таго самага солтыса. Тры нямецкія афіцэры, чыста паголеныя, у мундзірах з іголачкі, паставілі на стол каньяк і лікёр, паклалі шакаладныя пліткі. Гаспадыня нарэзала нямецкую каўбасу, прыгожую і духмяную. Нават хлеб і масла немцы прывезлі сваё. Калі Парушына з аховаю ўвайшоў у пакой, дык у яго ажно галава закружылася ад гэтых дзівосна апетытных пахаў.

– Чэсць, афіцэры! – прывітаў ён прысутных. – Балюем! – засмяяўся ён нервовым смехам, уласцівым яму апошнім часам.

Пазнаёміліся праз перакладчыка, якога прывезлі с сабою немцы, пачалі перамовы, у час якіх немцы стараліся добра пачаставаць Парушыну, але той ведаў сваю меру.

– Цяпер мы перажываем некаторыя цяжкасці ў сувязі з тым, што чырвоныя партызаны знішчаюць чыгуначныя саставы, нападаюць на нашы гарнізоны, узрываюць масты, ставяць міны на дарогах, нападаюць на аўтамашыны і робяць іншыя кепствы, што ўскладняе нашу дзейнасць, – пачаў адзін з афіцэраў. – Ведаю, што вы з імі знаходзіцеся ў стане канфрантацыі, чаму нам не аб’яднаць сілы і не пачаць дзейнічаць супраць іх разам?

– Ведаеце, пан афіцэр, нам цяжка з вамі аб’ядноўвацца. На вас працуе нямецкая прамысловасць, а мы, як мышы, толькі карыстаемся адкідамі ад вашага стала, таму вымушаны нападаць на вашых салдатаў з мэтаю здабывання зброі.

– Гэтую праблему мы лёгка вырашым, забяспечым вас зброяй, боепрыпасамі, рознай амуніцыяй, абы толькі вы згадзіліся на супрацоўніцтва, – адказаў немец, наліваючы Руткоўскаму новую чарку.

Парушына са смакам кульнуў яе без усялякіх тостаў, няспешна закусіў, як бы абдумваючы прапанову, нарэшце сказаў:

– На жаль, панове, вырашэнне гэтых пытанняў не ў маёй кампетэнцыі. Вам трэба звяртацца ў Віленскі штаб Арміі Краёвай. А за пачастунак дзякуй. Даўно так смачна не еў. Хаця ў лесе таксама ёсць такі-сякія дэлікатэсы: белыя грыбы, чорныя ягады і чырвонае мяса дзічыны. Запрашаю вас у госці, паласуецеся сапраўднымі ляснымі дарамі. Можам паехаць проста зараз.

Немцы ад запрашэння далікатна адмовіліся, спаслаліся на вялікую занятасць, толькі папрасілі перадаць іхнюю просьбу ў штаб Віленскай акругі, каб на высокім узроўні як мага хутчэй правесці перамовы ды прыйсці да якога канструктыўнага рашэння. Парушына не стаў затрымлівацца, яго таксама чакалі неадкладныя справы.

44

У той жа дзень Парушына паслаў сувязнога да Уладзіслава Бандарчыка з паведамленнем для каменданта Віленскай акругі пра сустрэчу з немцамі, іхняе жаданне наладзіць супрацоўніцтва з акаўцамі і хутка атрымаў адказ, што Вільк можа сустрэцца з нямецкім кіраўніцтвам, але толькі з тою мэтаю, каб выслухаць іхнія прапановы. На гэты раз Каэтан Руткоўскі сам арганізоўваў сустрэчу, і не дзе-небудзь, а ў маёнтку Бандарчыка. Маўляў, няхай немцы адчуюць камфорт у вялікай зале, дзе стаяў стары раяль германскай вытворчасці. Дэлегацыю з трох афіцэраў Парушына з Тадзікам сустрэў на чыгуначнай станцыі і на трафейным аўтамабілі, пазычаным у Бусла, павезлі з завязанымі вачамі на прызначанае месца.