Зинаида Дудюк - Лаза

У той дзень афіцэры разышліся па зямлянках позна, спрачаліся, намячалі папярэдне планы нападу на гарадок, але ведалі, што канчатковае рашэнне можна будзе прыняць толькі пасля вывучэння звестак, якія прынясе выведка. Час пачатку аперацыі прызначылі на другую палавіну лютага.

Наступ пачалі а першай гадзіне ночы, дзейнічалі даволі ўдала. Тадзік апынуўся ў групе, якая брала маёнтак. Без асаблівага шуму знялі вартавых, увайшлі ў будынак і стрэлам з вінтоўкі пабудзілі немцаў, якія спалі ў вялікім пакоі на нарах. Было іх чалавек дзесяць. Яны спалохана паўскоквалі. Руткоўскі загадаў па-нямецку:

– Вы арыштаваныя!

Немцы паслухмяна пакінулі нары, сталі ў радок, чакалі наступных загадаў.

– Апранайцеся, пойдзеце ў суправаджэнні канваіраў, куды яны скажуць.

Пакуль афіцэр размаўляў з немцамі, жаўнеры разбіралі зброю, якая стаяла на спецыяльнай паліцы. Тадзік узрадавана ўхапіў "шмайсер", такога аўтамата не было ні ў кога. Захацелася адразу выпрабаваць яго. Ён ледзь стрымаўся, каб не паласнуць аднаго немца, які з твару быў вельмі падобны на таго, што некалі расстраляў ягоных сяброў. Такая ж доўгая і насатая морда. Але ведаў: палонных нельга расстрэльваць, ад іх можна выцягнуць цікавую інфармацыю, неабходную кіраўніцтву штабам акругі ў Вільні, а мо нават у Варшаве і Лондане. Вывелі немцаў на вуліцу. У мястэчку таксама чулася страляніна.

– Тры чалавекі суправаджаюць ваеннапалонных, вядзіце іх на базу, мы вас дагонім пасля заканчэння аперацыі. Астатнія за мной, – загадаў Руткоўскі і рынуўся па дарозе да мястэчка.

Хвілін праз сорак хуткага бегу жаўнеры спыніліся на ўскраіне селішча, прыслухаліся. Стралялі недзе недалёка, на суседняй вуліцы. Асцярожна рушылі туды. Раптам насустрач ім выбег ад’ютант Пухавіцкага, радасна сказаў:

– Мяне па вас паслалі.

– Што тут? – спытаў Руткоўскі.

– Усё выдатна! Захапілі склад, набралі харчоў і боепрыпасаў, пяць вазоў нагрузілі і павезлі на базу. Штаб Тодта таксама ў нашых руках. Але немцы трымаюцца ў заходняй частцы горада, станцыя пакуль пад немцамі. Пан паручнік загадаў вам ісці да станцыі, дапамагчы нашым.

– Будзе зроблена.

– Што сказаць пану паручніку? – спытаў ад’ютант Пухавіцкага.

– Маёнтак узялі, палонных накіравалі на базу пад канвоем.

Ад’ютант па-заліхвацку аддаў чэсць і падаўся да свайго камандзіра. Руткоўскі павёў жаўнераў да станцыі ціхімі вуліцамі, дзе не чулася страляніна. Між тым час ляцеў імкліва, кожная прамаруджаная хвіліна каштавала некаму жыцця. Таму паручнік не шкадаваў ні сябе, ні людзей. Ноччу добра падмарозіла, зямля, прыцярушаная снегам пасля адлігі, ашэрхла, людзі спатыкаліся, часам падалі, але падымаліся і беглі далей.

Нарэшце паказаўся слаба асветлены будынак станцыі. Стрэлы гучалі рэдка, а потым зусім аціхлі. Руткоўскі спыніў жаўнераў, прыслухаўся. Далей рухаліся асцярожна, але ніяк не маглі разабраць, што там адбываецца, і толькі, калі наблізіліся метраў за пяцьдзясят, убачылі, што з вагонаў выскоквае мноства немцаў.

– Фашысты атрымалі падмогу, – сказаў Руткоўскі. – Ого, колькі іх! Цэлы эшалон! Скачуць і скачуць, нібы конікі. Не, нам з гэтаю хеўраю не справіцца. Паварочваем аглоблі.

Ён тут жа паслаў аднаго жаўнера знайсці Пухавіцкага і перадаць непрыемнаю навіну, якая азначала адыход, не варта губляць людзей. Сам з рэштаю хлопцаў таксама падаўся ў бок вуліц, дзе пакуль яшчэ не заціхалі стрэлы. Насустрач ім выехаў легкавы аўтамабіль і спыніўся. Хлопцы залеглі за плотам, чакалі, хто выйдзе з аўтамабіля. Якое ж было іхняе здзіўленне, калі ўбачылі паручніка Пухавіцкага.

– Ты, бачу я, разбагацеў, на ўласным самаходзе ездзіш, – весела сказаў Каэтан.

– Трэба ж мець нейкі прыбытак ад нашай аперацыі, – засмяяўся Пухавіцкі. – А ты нешта вельмі задыхаўся, дык сядай, адпачні. Тут я табе і пачастунак смачны прыпас. Цэлую скрынку шакаладу і яшчэ тое-сёе больш моцнае.

– Дзякую, дарагі, за турботу. Але не расслабляйся! Трэба спешна адводзіць жаўнераў, Збігнеў, і адступаць.

– Чаго гэта раптам? Яшчэ якая гадзіна – і мястэчка наша.

– Мы толькі што са станцыі. Там цэлы эшалон немцаў выгружаецца. Мусіць, везлі на фронт і запынілі, папрасілі дапамогі.

– У такім разе не варта рызыкаваць, – пагадзіўся Пухавіцкі. – Зараз дам каманду адыходзіць. Сядай пакуль у аўтамабіль, дамоў паедзем, як і належыць сапраўдным польскім афіцэрам.

Каэтан і Тадзік утульна ўмясціліся ў салоне. Хвілін праз дзесяць вярнуўся Збігнеў са сваім ад’ютантам, завёў машыну, крануўся, ехаў павольна, на ўскраіне спыніўся, каб пачакаць, калі збяруцца ўсе жаўнеры. Падхарунжы праінфармаваў Пухавіцкага, што восем жаўнераў загінулі, сем чалавек параненых, усіх ужо адправілі на базу на вазах.