Зинаида Дудюк - Лаза

– Вельмі хораша выказаўся пан Парушына.

– Табе спадабалася?

– Я ў захапленні. А яшчэ радуюся, што нарэшце мы пры справе.

– Ага, пры справе, толькі ваяваць няма чым. Найперш давядзецца вырашаць гэтую праблему. Пойдзем, агледзім лагер. Груздзіловіч паспеў трохі падрыхтавацца да зімы.

Яны прайшлі міма пяці зямлянак, агледзелі кухню, дзе гаспадарылі два ўвішныя хлопцы. Печ была змураваная проста пад адкрытым небам, тут жа стаяў невялікі стол для кухараў і доўгі абедзены для ўсіх жаўнераў.

– Што варыце, хлопцы, на абед? – спытаў Парушына.

– Боршч, пан паручнік, і аладкі будуць, – адказаў адзін хлопец, мусіць, галоўны ў гэтай камандзе.

– Добрая ежа жаўнеру не шкодзіць, – адказаў Каэтан і павярнуў да самай прасторнай будыніны, дзе размяшчаўся штаб.

У памяшканні на стале ляжалі карты мясцовасці. Гэта вельмі парадавала Парушыну, ён з удзячнасцю падумаў пра Груздзіловіча, што той паспеў зрабіць усё, каб ягоныя паслядоўнікі адчувалі сябе ўтульна і спакойна. І адразу запярэчыў сабе: які спакой можа быць у час вайны? Не адпачываць жа я сюды прыйшоў…

– Давай, ад’ютант Базан, кліч да мяне выведку, буду распытваць у іх пра сітуацыю ды пасылаць па ваколіцах вывучыць становішча. Выведка – мае вочы і вушы.

– Слухаю, мой камандзір, – аддаў чэсць Тадзік, крутнуўся на пятцы і подбегам кінуўся выконваць загад.

"Адзін у полі не воін, – падумаў Каэтан. – Трэба тэрмінова заводзіць знаёмствы з бліжэйшымі атрадамі, каб іншы раз аб’ядноўваць сілы ці прыходзіць адно аднаму на дапамогу. Хаця, мусіць, іх тут не густа. Бандарчык абяцаў дапамагчы наладзіць сувязь з іншымі падраздзяленнямі Арміі Краёвай. Нічога, усё будзе добра", – супакоіў ён сябе, разглядваючы карту мясцовасці і нешта мармычучы пад нос.

42

У пачатку студзеня атрад Парушыны чакаў гасцей, каб разам адсвяткаваць пачатак 1944 года. Для знаёмства абяцаў прыехаць камандзір суседняга атрада паручнік Збігнеў Пухавіцкі, які меў псеўданім Бусел. Руткоўскі ніколі не сустракаўся раней з гэтым афіцэрам, але, мяркуючы па клічцы, уяўляў сабе доўганосага і цыбатага чалавека. Зрэшты, знешні выгляд суседа не меў значэння, галоўнае, трэба было завязаць сяброўскія адносіны дзеля далейшых сумесных дзеянняў супраць ворагаў.

Кухня з самага ранку дыміла і варыла так, што смачнаю ежаю пахла на ўвесь лес. Здзічэлыя сабакі ці ваўкі ажно падвывалі недзе паблізу, адчуваючы пажыву. Жаўнеры чысцілі зброю, галіліся, прыхарошваліся, быццам збіраліся на вячоркі да дзяўчат. Парушына з Тадзікам выйшлі на двор і проходжваліся па вялікай паляне, раздумваючы, чым бы яшчэ ўпрыгожыць яе. Тут стаяла яліна, прыбраная папяровымі цацкамі і сняжынкамі, выразанымі некім з хлопцаў. Высока развяваўся бела-чырвоны сцяг з арлом. Свяціла зыркае сонца, сляпуча ззяў снег у ягоных промнях. Дзень абяцаў свята, усе настроіліся на яго, таму ў душах жаўнераў панавалі спакой і раўнавага. Не хацелася згадваць мінулыя мітрэнгі, адганялася трывога за будучыню.

– Пан паручнік, карнікі! – крыкнуў Руткоўскаму жаўнер-вартавы.

– Дзе, адкуль?

– Ідуць з боку Мялешкаў.

– Колькі?

– Шмат! Шмат!

– Ну, вось і паабедалі… Базан, падымаем атрад да бою.

Тадзік кінуўся да палатак. Праз колькі хвілін жаўнеры былі на паляне.

– На нас ідуць карнікі. Хутка кіруемся з лагера на паўночны захад, акопваемся і залягаем на ўскрайку лесу, – загадаў Руткоўскі.

Ворагі набліжаліся. Па мундзірах было відно, што там былі нямецкія жандары і літоўскія паліцыянты.

– Колькі ж іх, як мы з імі справімся? – са страхам спытаў Тадзік.

– З Божай дапамогай. Не наганяй нуду, – адказаў Парушына. – Перадай усім, без каманды не страляць, падпусцім бліжэй.

Усе знямялі, наструніліся ў чаканні загаду і назіралі, як ворагі ішлі проста на іхні лагер, мусіць, добра ведалі ягонае знаходжанне. Сапраўды, па слядах на снезе не цяжка вылічыць, дзе атабарыліся партызаны Арміі Краёвай.

– Агонь! – нарэшце скамандаваў Руткоўскі.

Першы залп прыціснуў да снегу ворагаў, але яны тут жа падняліся і пайшлі ўперад, густа паліваючы аўтаматным агнём прастору перад сабою так, што немагчыма было падняць галаву.

– Падрыхтаваць гранаты, – крыкнуў паручнік, калі ворагі наблізіліся так, што і твары іхнія ўжо можна было разгледзець.

Нехта з партызанаў стагнаў. Парушына зразумеў: з’явіліся параненыя, мо і забітыя ёсць, яны не стогнуць. Першыя страты. Шкада людзей. Паляцелі гранаты, што прымусіла ворагаў залегчы, але Руткоўскі заўважыў рух на флангах, карнікі імкнуліся акружыць атрад. Трэба было адступаць, інакш можна страціць усіх людзей і самому бясслаўна загінуць. Аднак Парушына марудзіў, не пра такую барацьбу ён марыў. Тадзік запытальна глядзеў на камандзіра, а той ніяк не мог на нешта рашыцца. І раптам на флангу замільгалі вуглаватыя шапкі з арламі, стуль пачулася страляніна.