Зинаида Дудюк - Лаза

– Не хвалюйцеся. Зараз я ўдакладню, пачакайце крыху. Гэта нехта няўдала пажартаваў, – адказаў Ціт і падаўся зноў да атаманскай палаткі.

Ён вярнуўся хутка і сказаў:

– Усё добра, хлопцы. Абед на нас сапраўды не ўлічылі, але зараз пойдзем на кухню і атрымаем належнае нам сухім пайком, вячэраць будзем разам з усім. Заўтра вам выдадуць вінтоўкі і будзеце вы ваякі вышэйшага гатунку. Пайшлі!

Сяргей яшчэ раз зірнуў на тых мужчын, што абедалі за сталом, адзін твар яму падаўся знаёмы.

– Глядзі, Камар, – азваўся ён да Ціта па мянушцы, – вунь чалавек падобны да нашага Лёні Парахнюка.

– Дык гэта ж ён і ёсць.

– Якім чынам ён тут апынуўся?

– У трыццаць дзявятым, перад самым пачаткам вайны палякі мабілізавалі яго ў войска, як рэзервіста, хоць на той час быў ён ужо жанаты і меў дзіця. Пасля трапіў у нямецкі палон, стуль уцёк. І цяпер – з намі, баявы камандзір. Мянушка Варнак. Вось хто варты таго, каб браць з яго прыклад.

– Чаму ж ён да нас не падышоў?

– Са мною вітаўся і гутарыў, пакуль ты з атаманам сустракаўся. А цябе не помніць. Ты ж да вайны зусім малы быў, падшыванец. Гэта цяпер выцягнуўся, як жэрдка. Пайшлі, не будзем замінаць яму абедаць. Я вас пасля пазнаёмлю, – адказаў Ціт і накіраваўся да палаткі, скуль ішоў апетытны пах нечым смачным.

18

Сяргеева разгубленасць і няўпэўненасць у сабе адступілі пасля таго, як яму выдалі вінтоўку нямецкага ўзору, паўсотні патронаў да яе ды паказалі, як страляць. Цяпер ён старанна вучыўся разбіраць і чысціць асабістую зброю. Прасіў Камара паказаць яму наган, пазабаўляўся з ім, як з цацкаю. Акрамя таго, навічкам паказалі некалькі кулямётаў, праводзілі з імі страявую і баявую падрыхтоўку і штодня вучылі, што да ворагаў яны не павіны адчуваць ніякае шкадобы, бо яна замінае змагару за волю, пашкадуеш акупанта – і ён хіжа знішчыць цябе. Сяргею часам нават не верылася, што гэта менавіта з ім адбываюцца такія незвычайныя падзеі. Цяперашняе жыццё было вельмі падобнае на гульню дарослых людзей у вайну, бо пакуль ніхто не страляў, не лілася кроў, ніхто не паміраў. Амаль кожны дзень асобныя гурты казакоў ездзілі здабываць харчы па вёсках, вярталіся з поўнымі вазамі, задаволеныя, найчасцей на падпітку. Расказвалі пра дзяўчат і маладзіц, якіх між справамі паспелі пакахаць ды рваліся зноў у экспедыцыю, як яны называлі тыя вылазкі. Дайшла чарга і да Сяргея выправіцца з гуртам па харчы. Пайшлі пешкі, маючы намер канфіскаваць коней і вазы ў тых сялян, якія будуць асабліва ўпарціцца і трымацца за сваё дабро. Такія скупярдзяі заўсёды знаходзіліся ў кожным сяле. Іх каралі за тое, што тыя не жадалі дапамагаць ратаваць Радзіму. Пра гэта таксама расказвалі гракоўцы, як найчасцей сябе называлі лясныя браты з гэтага атрада. Вельмі ж яны паважалі і любілі свайго атамана.

Гурт прайшоў вялікім лесам, які спрэс акрыўся маладою лістотаю, выглядаў свежым і ўрачыстым. Было прыемна ісці пад высознымі соснамі, якія час ад часу змяняліся вясёлымі купкамі бярозак. Пасля пацягнуўся непралазны гушчар. Сяргей па сялянскай звычцы спрабаваў запомніць сцежкі і кірунак па сонцы, куды яны ішлі. Побач тупаў Коля: нізкарослы, але моцны хлопец гадоў васямнаццаці, адзін з тых, што прыйшоў разам з ім на Украіну. Ён кпіў з худога і доўгага Сяргея:

– Здаецца, ты зараз зламаешся ад гэтае вінтоўкі.

– Трымайся далей, каб я на цябе не ўпаў.

– Ага, такая дубіна, як зваліцца, дык доўга будзеш чухацца.

– Пагавары яшчэ, дык як увалю прыкладам разоў пяць, не будзеш языком дарма мянташыць.

– Дык мая вінтоўка таксама прыклад мае, добра можа прыкласціся, – адказаў Коля.

– Доўгія людзі – гнуткія. Яны не ламаюцца. А вось такія як ты, стручкі, у момант лопаюцца, бы гарох.

Украінец, які ішоў ззаду упікнуў іх:

– Вы быццам не землякі, а ворагі якія.

– Гэта ў нас зарадка такая, адзін на аднаго пабрэшам, дык лепей з ворагамі будзем змагацца, – смеючыся, адказаў Коля. – Ды якія з нас землякі? Жывём у розных вёсках. Мы хлопцаў з Вялікай Багны не раз добра малацілі.

– Але і самі даставалі, – не прамінуў укусіць сябра Сяргей. – Ваш хлопец у бойцы застаўся адзін на адзін з нашым, крычыць са страху: "Або бі, або ўцякай!"

– Гэта ў нас пра вашага такое расказвалі.

– Чаго вы так развесяліліся? Мусіць, не на добрае, – заўважыў усё той жа ўкраінец.

– Не каркай, – адрэзаў Коля.

Нарэшце гурт выбіўся з гушчару і апынуўся на прагаліне. Раптам Ціт, які ішоў наперадзе, падаў знак спыніцца і залегчы. І толькі зараз усе ўбачылі ўзброеных людзей, якія зводдаль рухаліся ланцужком адзін за адным. Было падобна, што яны адчувалі сябе ў поўнай бяспецы.