Зинаида Дудюк - Лаза

– Заходзь, Тадэвуш, – сказаў пан Руткоўскі, – сядай, дзе зручней.

За сталом сядзелі два незнаёмыя дзецюкі, якія зацікаўлена, прынамсі, так здалося Тадзіку, паглядзелі на яго. Адразу ўзнікла адчуванне, што госці гэтыя тут не выпадковыя, а хутчэй жаданыя.

– Знаёмцеся, гэта Тадэвуш, – сказаў гаспадар кабінета, потым паказаў на бялявага кірпатага хлопца. – Гэта Люцыян, а гэта Рамуальд, – Руткоўскі кіўнуў галавою ў бок лабастага шатэна.

– Вельмі прыемна, – адказаў Тадзік, сядаючы да стала, і пачуў тое ж у адказ.

– Гэтыя хлопцы цікавыя тым, што яны іншы раз ходзяць на паляванне. Тадэвуш, ці любіш ты паляваць? – з усмешкаю спытаў пан Руткоўскі.

– Раней не даводзілася. Але каб якая нямецкая дзічына трапілася, дык я б з ахвотаю, – засмяяўся Тадэвуш.

– Неасцярожна выказваешся. Ці ведаеш, у нямецкай дзічыны добры нюх, але, мусіць, маеш добрую інтуіцыю на сваіх людзей, таму на першы раз дарую неапраўданую смеласць. Люцыян і Рамуальд, зразумелі з кім маеце справу?

Дзецюкі задаволена заўсміхаліся ў адказ.

– Хлопец малады і гарачы, адданы Радзіме, – працягваў гаспадар кабінета, але яшчэ нічога не ўмее.

– Навучым, была б толькі галава на плячах, – адказаў Рамуальд, дастаў з кішэні нататнік, запісаў нешта на ім, падаў Тадзіку. – Заўтра ў сямнаццаць гадзін прыходзь па гэтым адрасе. Стукнеш тройчы ў дзверы – дзяўчына спытае: "Хто там?" Адкажаш: "Сябар да брата". Табе павінны сказаць: "Даўно зачакаліся". Гэта пароль. Запомніў? Паперыну падзяры. Калі табе, адкажуць не так, спашліся, што памыліўся і адразу сыходзь. Зразумеў?

– Так.

– Вось і выдатна. Заўтра абмяркуем усё больш грунтоўна.

– Ты вольны, Тадэвуш, – ласкава ўсміхнуўся пан Руткоўскі.

Тадзік развітаўся з прысутнымі і падаўся да дзвярэй, а грудзі яму распірала ад радасці: нарэшце дачакаўся нейкага руху ў накірунку здзяйснення ўласных намераў. Памяць пра палеглых сяброў і боль за панявечаную Радзіму не давалі спакою. Ён прагнуў помсціць ворагам. Нарэшце цяпер у яго з’явіцца такая магчымасць. Чым бы ні займаўся ў гэты дзень, а ўсё перад вачамі стаялі пан Руткоўскі, Рамуальд і Люцыян. Ён згадваў кожнае слова, сказанае імі, кожны рух вуснаў, усмешкі, позіркі, уяўляў блізкую будучыню, калі ён са зброяй у руках будзе змагацца з ворагамі і прыйдзе пераможцам вызваляць родныя Лазнякі. Насустрач яму выйдзе маці і заплача ад радасці ў яго на грудзях. Ледзьве дачакаўся прызначанага часу і з хваляваннем пастукаў у дзверы. Яго сустрэла высокая тоненькая дзяўчына, адказала на пароль дакладна, упусціла ў памяшкане, прапанавала павесіць куртку на вешалку ў вітальні, правяла ў пакой, дзе вакол стала сядзела чацвёра хлопцаў: Рамуальд, Люцыян і яшчэ двое незнаёмых.

– Яшчэ адзін госць завітаў, – сказала дзяўчына. – Пэўна, не берасцеец. Я тут усіх прыгожых хлопцаў ведаю.

– Дзякую, Яніна, – адсказаў Рамуальд. – Гэты прыгажун з Беласточчыны, завуць яго Тадэвуш. Прыдумай яму мянушку, у цябе гэта добра атрымліваецца.

Дзяўчына на імгнене задумалася, стрэльнула вочкамі на новага госця і адказала:

– Такому сінявокому вельмі падыходзіць імя Валошка.

– Валошка дык Валошка, – пагадзіўся Рамуальд.

– У мяне ўжо ёсць мянушка – Базан, – запярэчыў Тадзік.

– Добра, будзеш мець двайную клічку Базан-Валошка, – вынес канчатковае рашэнне Рамуальд.

Па ўсім было відаць, што менавіта гэты хлопец з’яўляецца кіраўніком, таму Тадзік мімаволі скіраваў на яго ўвагу. Яшчэ не паспеў разгледзець як след прысутных тут хлопцаў, як Рамуальд неадкладна прадставіў яму ўсіх:

– Мяне ты ведаеш, мая клічка Рамонак, Люцыян – Люцык, Зянон, з якім ты пакуль незнаёмы, – Званочак, Яўген, для мяне больш звыкла называць яго проста Генік – Вяргіня. У цябе будзе час пазнаёміцца з усімі бліжэй і больш, а цяпер пра галоўнае. Мы ўваходзім у падпольны партызанскі атрад "Шанец". Ці згодны ты далучыцца да нашай барацьбы супраць захопнікаў?

– Безумоўна, згодны. Дзеля гэтага я і прыйшоў з хлопцамі ў Брэст. Праўда, мне толькі пра аднаго вядома, што ён загінуў. Астатнія пакінулі мяне ў пана Руткоўскага і больш не з’явіліся.

– Здараецца, што нашы людзі гінуць выконваючы заданні, але ў сэрцы Радзімы яны застануцца жыць назаўсёды. Гэта самы высокі гонар – загінуць за яе вольнасць і шчаслівую будучыню.

– Калі я ўступаю ў партызанскі атрад, дык спадзяюся атрымаць зброю, каб чым змагацца з ворагамі.

– Які шпаркі! – засмяяўся Люцыян. – Зброю трэба здабыць. Ты ж разумееш, што ў нас няма завода, які б выпускаў "калашнікавы" і "шмайсеры".