Зинаида Дудюк - Лаза

– А што тут такога, я і сама гэтак замуж ішла за твайго бацьку.

– І які вынік? Дзе той мой бацька? У Амерыку ад цябе ўцёк!

– Ці мала што з чалавекам там здарылася. Мо захварэў і памёр, а ты плявузгаеш на нябожчыка абы-што. Грэх гэта…

– А тыя два твае мужы, якія былі ў цябе пасля, чаго вартыя? Адзін скупярдзяй, што па лустачцы хлеба нам выдзяляў, другі п’янюга, які адно дарогу ў карчму ведаў.

– Чалавека не спазнаеш на вячорках. Там ён перад табою красуецца, ходзіць вакол пеўнем, пер’е распушыць, вось ты і ўяўляеш, што будзеш паняю за яго спіною. А на самой справе аказваецца ўсё зусім інакш. Не такі ён шчодры ды багаты, як хваліўся, шмат заганаў мае, жыць немагчыма, таму і мусіш уцякаць ад яго, як ад ліха якога. Хачу, каб у цябе было ўсё інакш, але ж не ў той час ты нарадзілася. Вайна! Зараз мы сядзім тут ціха- мірна, а што будзе праз месяц, праз год?

– Мама, ты ж разумееш, што маладосць праходзіць. Мо гэтая вайна будзе доўжыцца яшчэ дзесяць гадоў, а мне што рабіць?

– Верачка, не думай надта наперад. Твой лёс цябе і на печы знойдзе.

– Хочаш, я пагутару з Альбертам, прасватаем цябе за Тадзіка, га?

– Мама, я бачыла ягоныя пеперы, яму толькі чатырнаццаць гадоў!

– Ну і што, хлопцы растуць хутка!

– Ён сабе не належыць, ва ўсялякі момант яго могуць некуды паклікаць. І шукай ветра ў полі. З кім я застануся?

– Добра, дачушка, што ты такая разважлівая, я ў твае гады была дурнейшая.

– Мо хопіць гэтае бульбы? – раздражнёна спытала Вера, кінула нож у кош, спаласнула рукі, падышла да акна. – Вунь людзі збіраюцца каля двара, падаткі прыехалі здаваць. Пайду ды гляну.

– Схадзі, праветрыся, а ў мяне яшчэ шмат турбот. Сёння пан дома застаўся, трэба нешта адмысловае на абед прыгатаваць.

Вера завязала канаплянку, апранула світку, выйшла на ганак, пастаяла, прыглядаючыся да сялянскага гурту, што сабраўся ля варот, заўважыла Тадзіка, хмыкнула сабе пад нос: "Ён ужо там. Таксама сумуе без людзей… Пайду да яго, разам пастаім. Хаця пану Руткоўскаму гэта можа не спадабацца, трэба меней трапляць яму на вочы. Вой, як снег вытапталі! І зграбаць не спатрэбіцца…"

Людзі стаялі каля вазоў маўклівыя: мала радасці аддаваць уласнае добро заваёўнікам. Ды што зробіш, неміласэрныя ў немцаў законы. Тых сялян, якія адважыліся не аддаваць пастаўкі, саджалі ў турму, адтуль яны не вярталіся. Казалі рознае: адны думалі, што іх вывозілі ў Германію, іншыя выказвалі здагадку, што людзей проста расстрэльвалі.

– Добры дзень, – павіталася Вера з Тадзікам.

– Добры. Чаму не заходзіш?

– Мама не пускае.

– Не трэба мне хлусіць, бачыў я, што цётка Юхімка пасля вячэры пайшла ў флігель да пана Альберта.

– Так, пайшла, а мне давялося да паўночы посуд мыць. Прыйшоў бы ды памог.

– Чаму ж ты мне не сказала?

– А сам не мог здагадацца?

– Буду ведаць наперад…

Вера адвярнулася, зрабіла выгляд, што разглядае людзей. Тадзік сачыў за ёю, імкнуўся зразумець, чаму яна апошнім часам пачала пазбягаць яго. Хоць яшчэ тыдні два таму штодня знаходзіла момант, каб застацца з ім сам-насам, нацалавацца і паспешліва збегчы, калі ён даваў волю рукам і спрабаваў загаліць спадніцу. Дзяўчына берагла цнатлівасць. А Тадзік не ведаў нават, ці кахае яе, ды і не думаў пра гэта. Падабалася яму мілаванне з ёю, мо таму, што здарылася такая прыгода ўпершыню. Яму хацелася быць пабач з Вераю, адчуваць яе вусны, рукі, бачыць твар, які пачаў яму здавацца даволі прывабным.

– Які прыгожы хлопец, вунь той, што стаіць з бычком, – раптам сказала Вера і кіўнула галавою ўправа.

Тадзік раўніва зірнуў туды і ўбачыў знаёмага дзецюка, таго самага Сяргея Клімчука, які ўжо аднойчы прыводзіў сюды свайго каня.

– Хадзем, пазнаёмлю, – прапанаваў ён Веры.

– Хіба ты яго ведаеш?

– Ведаю, – адказаў Тадзік і рушыў да Сяргея, першы працягнуў руку, павітаўся.

Хлопец быццам сумеўся, але адказаў даволі моцным поціскам.

– Знаёмся, Сяргей, гэта Вера, служыць пры маёнтку ды прыгожых хлопцаў выглядае, – пакпіў Тадзік. – Цябе як убачыла, дык ледзь не самлела.

– Не выдумляй, – абарвала яго Вера. – Прыгожага хлопца няма чаго выглядаць, яго здалёк добра відно.

Сяргей адмоўчваўся, бо ведаў, што любяць паны языкамі мянташыць, а з тых размоў ніякае карысці.

– Нешта часта ты, Сяргей, жывёлу здаеш. Мо з цябе солтыс зашмат бярэ падаткаў?

– У мінулы раз пан Руткоўскі завярнуў майго добрага каня, а загадаў замест яго здаць бычка. Вось я і прывёў. Хоць, калі сказаць па праўдзе, дык і бычок у гаспадарцы не лішні. Але без каня селяніну наогул немагчыма выжыць.