Максім Клімковіч - Янкі, альбо Астатні наезд на Літве

-- Што значыцца “даюць”? Даюць непрыстойныя дзеўкі да касцёльнага шлюбу. А славутыя музыкі з “Ля Скалы”, як я разумею, нармалёвыя буржуазныя нацыяналісты.

Лабановіч зірнуў непаразумела прымружыўся.

-- Хіба буржуазныя нацыяналісты не могуць нешта даваць?

-- Нешта -- могуць. Паненкам -- ружы, мудзілам -- на горкі яблык. Але плён сваёй працы правільна не даваць, а прадаваць за грошы. Буржуазны нацыяналізм -- гэта найперш павага да зямлі, якую табе Пан Бог вызначыў, каб ты з яе лусту хлеба меў, -- цярпліва ўцямяшваў Хросны, не раўнуючы, як той Тата Карла павучаў Бураціну, чаму трэба хадзіць у школу. -- І павага да зямлі твайго суседа, як ты хочаш мець адпаведныя пачуцці ў адказ. Не бывае надвор’я без тэмпературы, гарэлкі без градусаў і нацыяналізму без сваёй зямлі. Тэатр для міланскіх паноў музыкаў -- іх ніва, з якой яны жывуць. Як грады для дбайнай вясковай кабеты, вятрак для млынара ці фабрыка сельтэрскіх водаў для ўсіх нас. А таму яны не “даюць” нам імпрэзу, а прадстаўляюць сваё вышкталцонае мастацтва менавіта за грошы.

Крышталёвая логіка беларускага мафіёзі не выклікала жадання спрачацца. І ўсё ж Ісабэль не стрывала:

-- Дзядзька Хросны, а калі чалавек без дзялак, без уласнасці, без зямлі… ну, у міжзорнай прасторы?

-- І з голай дупай? -- пасміхнуўся той. -- Калі чалавек не мае сваёй зямлі і сваіх дзялак, тады яму застаецца адно чакаць на чыюсьці ласку. Што яму ўсё “дадуць”, як у той бэ-эс-эс-эрыі. Тамака і даюць: сняданкі на фабрыках-кухнях, панчохі ў “Таргсіне”, мануфактуру ў спецразмеркавальніках і камунальныя пакойчыкі па чарзе. І працаваць не трэба! Жыві абібокам, удавай, нібыта штось робіш і мрой пра дурніцу. А табе яшчэ пернікам перад носам пакруцяць. Давай, хлопча, усё вышэй, вышэй і вышэй за тым пернікам караскайся, да светлай будучыні. А там, маўляў, і зоркі побач. І караскаюцца дурні, і мрояць. Але рана ці позна рука, што пернікам маніла, складаецца ў ладна складзеную хвігу. Бо пернікаў на ўсіх нестае. І лятуць тады дурні ў прорву. Ды што дурні?! Цэлыя народы лятуць са свістам і паскарэннем, ажно вушы закладае! І ляжаць потым у крывавай калюжыне з пераламанымі храбцінамі і прабітым галовамі, ды згадваюць: як жа добра было ляцець! Ані дзялак, ані працы, ані крывавых мазалёў. Ізноў хочацца караскацца за пернікам.

На плячо тэарэтыка буржуазнага нацыяналізму нечакана легла вялізная далонь Івана Брыля.

-- Дзядзька Хросны! Нешта ты сёння занадта пафасны! -- пасміхнуўся ён.

-- Як малады Ізя Харык на вечарыне ўласнай паэзіі! -- з-за магутнага пляча баксёра выткнулася галава Янкеля Фінберга.

-- Тым больш, што нас, скончаных нацыяналістаў, ніякімі дурніцамі ў зорную вышыню не завабіш! -- падвёў лагічную рысу Аянька Кільмандовіч. – Галоўнае, рабіць усё саматугам. Дарэчы, наконт продажу нашага тавару па той бок Атлантыкі мы ў Рызе дамовіліся. Нядорага і каштавала. Я спакусіў жонку тамтэйшага мудзілы-мытніка, і яна націснула на свайго мужыка, каб наладаваныя “Горкім яблыкам” транспарты без перашкодаў выходзілі з рыжскага порта.

-- А я пры дапамозе чатырох арыфметычных дзеянняў давёў яму, што і ён будзе мець з гэтага свой невялічкі гешэфт! -- Янкель добразычліва бліснуў акулярамі местачковага гуманітрыя.

-- Ну, а я ў сваю чаргу, папулярна растлумачыў таму мытніку, як кепска яму будзе, калі ён паспрабуе нас ашукаць! -- важка запэўніў Іван. -- Так што неўзабаве “Горкі яблык” будзе прадавацца і ў горадзе Вялікага Яблыка.

-- Што мне, хлопцы, у вас падабаецца, дык гэта тое, што ў “Янках” галоўнага персанажа няма! -- падвёў лагічную рысу Хросны. -- Усе героі, усе вытворцы, усе паэты! Ну што, спадарства, надышоў час высокага мастацтва!

Вуліца абязлюднела, і з сярэдзіны тэатра данеслася прывітальнае “tutti” уверцюры. Паліцыянт-рэгуліроўшчык, які самотна стаяў на скрыжаванні, апусціў сваю палачку і замілавана прыслухаўся. У гарадзенскім заапарку, шаты каторага ўзвышаліся непадалёк, адразу сцішыліся юрлівыя малпы.

Неўзабаве з-за агароджы Батанічнага сада нетаропка выйшаў бела-русы фацат у цывільным, але з відавочнай жандарскай выпраўкай. Урачыстая музыка Даніцэці аніяк не ўздзейнічала на ягоную псіхіку. Затое “Студэбекер”, што стаяў непадалёк ад тэатра, адразу прывабіў увагу. Бела-русы фацат пастаяў побач з машынай, глянуў на нумары і цікаўным пацуком зазірнуў у кабіну…

-- Здаецца, не янкі, -- з палёгкаю ўздыхнуў ён.

17.

Пярдолэк таксама не марнаваў час. Соф’я Уласьеўна Мурашова была выпраўлена ім у падарожжа па мясцінах баявой славы вялікага дзеда-вешальніка. Янукевіч нават уласнаручна зрабіў вяночак у выглядзе маленькай прыгожай шыбеніцы. Графіня мусіла ўскласці яго на капцы рускіх вызваліцеляў “Северо-Западного края” ад няўдзячных беларусцаў-бунтаўшчыкоў. У вандроўку Мурашова ўзяла толькі дзве самыя дарагія яе сэрцу рэчы: клетку з нахабным папугам Манамахам і вялікі шкляны цыліндр, у якім плавала нешта доўгае і агіднае.