Максім Клімковіч - Янкі, альбо Астатні наезд на Літве

-- Пан жандар пэўна жартуе? -- уздыхнуў уладальнік разгалінаванай сеткі трэфных шынкоў, -- законы Рэчы Паспалітай, халера на яе, не дазваляюць рабіць такое на польскай зямлі. Дзяржаўная манаполія на выраб і продаж моцных трункаў. Амаль напаўсухі закон.

-- Я сам не збіраюся парушаць закон і табе не дазволю, -- павучальна прамовіў былы жандар. -- Толькі хто табе сказаў, што мы будзем гандляваць гарэлкай на польскай зямлі?

-- А дзе? У паветры?

-- У горадзе над Нёманам ёсць яшчэ адна стыхія -- вада! -- пасміхнуўся Пярдолэк.

Янукевіч стрымаў сваё слова. Праз колькі дзён на нёманскіх хвалях, якраз пад Старым замкам, ужо пагойдвалася невялічкая спісаная кананерка са знятым узбраеннем. Энергічны Навум Фабрыкант за суадносна невялікі хабар выкупіў яе ў мясцовым гарнізоне. Д’ябльская прадбачлівасць былога жандара сапраўды дазваляла абысці антыалкагольнае заканадаўства Рэчы Паспалітай, якое абмяжоўвала прыватны гандаль “моцнымі трункамі” адно на зямлі; на іншыя прыродныя стыхіі гэтыя нялюдскія законы не распаўсюджваліся.

Да адкрыцця воднай рэстарацыі заставалася некалькі тыдняў, і праца па рэканструкцыі мілітарнай спаруды ў карысную для грамадства ўстанову ішла паскоранымі тэмпамі. Працавітыя слесары з чыгуначных майстэрняў ад рана да рана акупавалі металёвые чэрава карабля і палубу. З капітанскага мосціка раз-пораз несліся характэрныя воклічы Пярдолка “хам-быдла”. Ляскалі кавадлы, ляцелі жарынкі электразваркі, і пах гарачага жалеза лунаў па-над Нёманам.

Грошы выляталі веерам -- пастаноўка справы вымагала выдаткаў.

Навум, Моўша і Гірша з раніцы і да вечара ездзілі па ўсёй Гарадзеншчыне і скуплялі ў збанкрутаваных асаднікаў размаіты спшэнт: ад сталовых прыбораў да габеленаў і мэблі.

На якарнай лапе сядзеў маленькі Сруль. Ён мачаў у вядро з фарбай шырокі флейц і старанна выводзіў па борце спісанай кананеркі назву будучай рэстарацыі. Згодна з задумай Янукевіча, месца, дзе піякі маглі хавацца ад жонак, мусіла мець адпаведны назоў -- “CUD NAD NIEMNEM”. Праўда, меню яшчэ трэба было распрацаваць, але ж Навум дакладна ведаў, што смажаная птушка зойме ў ім пачэсны радок.

10.

Празрыстая алкагольная кропля павольна выкацілася з навюткага меднага змеевіка і завісла, нібы вагалася: сарвацца адразу ці падгадавацца яшчэ. Але яе ўжо падганялі сотні сёстраў-блізнятак. Імгненне -- і струмок зацурчэў у ёмістую жалезную цыстэрну з надпісам “ГОРКІ ЯБЛЫК”.

-- У Ілінойсе беларусы робяць вось так! -- пасміхнуўся Хросны, спрактыкавана адрэгуляваў венціль, і стрэлка манометра знерухомела. -- Ну што, Янка, каўтнеш?

-- Я свае паўлітры ўжо выпіў, -- шчыра прызнаўся Лабановіч, -- хай іншыя пакаштуюць.

Вось ужо колькі тыдняў фабрыка па вытворчасці сельтэрскай і мальвазіі кантралявалася Хросным ды яго маладымі хаўруснікамі. Былы чыкагскі бутлегер узяўся за справу з амерыканскім размахам і беларускай дасціпнасцю. Некалькі тузінаў гіганскіх самагонных апаратаў, выпісаных ад “General Electric”, няспынна працавалі, вывяргаючы пару. Бураковы самагон прызначаўся для мацавання сока горкага беларускага яблыка. Суадносна невялікі градус новага напою гарантаваў законны абыход дзяржаўнай манаполіі на “трункі моцныя”.

Першыя бізнесовыя штудыі пераўзайшлі самыя смелыя спадзяванні. Мацаванае віно “Горкі яблык” адразу набыло ў краі шалёную папулярнасць. У рэстарацыях на Раскошы чароўны напой падаваўся над назвай “Горкі яблык для асаднікаў”, у кавярнях афіцыянты разносілі пляшкі “Горкага яблыка паспалітага”, у шынках прадмесцяў яго палюбілі як “Горкі яблык для беднай басоты”, а ў гандэлках на Пярэспе карысталася попытам танная версія “Горкага яблыка для хаблоў”. Спецыяльна для паняў і паненак вырабляўся “Горкі яблык лайт” са смакам суніц, смуроды і лясной маліны.

Неўзабаве высветлілася характэрная акалічнасць: тыя, хто хоць аднойчы пакаштаваў чароўны бурштынавы напой з вытанчаным яблычна-бурачковым букетам, міжволі цягнуліся па яго ў крамы, рэстарацыі, шынкі і гандэлкі, бы тыя пчолы ў квітнеючы травеньскі сад. Рацыянальна вытлумачыць гэты поспех не мог нават дасведчаны Хросны. Былы чыкагскі бутлегер толькі задуменна чухаў патыліцу, пераглядаў пляшкі на святло і, чытаючы пераможныя бізнесовыя рэляцыі, пасміхаўся няпэўна.

А вось хлопцы-янкі з уласцівай маладосці легкадумнасцю ўспрымалі нечаканы поспех, як належнае. Далейшае жыццё ў Гародні падавалася нядаўнім засцянкоўцам-яблонаўцам чароўным гасцінцам, пракладзеным да светлай будучыні. Ціхая музыка перапаўняла іх, і ў душах квітнеў бэз.