Андрей Федоренко - Сузіральнік. Аповесці, апавяданні, эсэ

«Давай святло выключым і будзем глядзець на дождж», — прашаптала яна, вярнуўшыся.

Выключылі, пачалі глядзець. Не змаўляючыся, абое перайшлі на шэпт: ці то ад таго, што чалавек спіць, ці то прыцемкі, такія ўтульна-інтымныя, спрыялі гэтаму.

«А ведаеш, можа, мы разам будзем вучыцца. Я так­сама паслала дакументы ў Мінск. І мне адказалі! Адказалі, што нават калі не паступлю, увосень, як будзе недабор, мяне могуць прыняць як сірату і як з чарнобыльскай зоны. Праўда, пасля вучобы абавязкова давядзецца вярнуцца назад…»

«І ты думаеш вяртацца?»

«Я думаю, мы абое паступім і будзем разам», — прашаптала яна.

Яму ўспомнілася Свеціна сватаўство. Ад прыцемак, ад роўнага стуку кропляў па шыбіне, ад спіртнога, а галоўнае, ад дзявочага блізкага шэпту так цёпла, так спакойна было. Ён выпіваў грамаў па пяцьдзясят перыядычна.

«Сядзь мне на калені».

«А, хітры», — і адразу ж села.

На яго найшло нейкае да слёз замілаванне; хацелася шкадаваць усіх і ўсё, каяцца ў нечым, прасіць прабачэн­ня за штосьці і даказваць камусьці, што ён вельмі добры, што ў яго і ў думках няма нячыстых намераў.

«Ксю! Можа, ты баішся, што я пакрыўджу цябе? Пачну рабіць тое, чаго ты не хочаш?»

«Нічога я не баюся. Калі б баялася, не запрашала б, і не сябравала б з табою».

«Не! Кажы праўду! Я магу пайсці. Хочаш, я пайду?»

«Сядзі!»

І засядзеліся да дванаццаці. Ён забыў пра аўтобусы, пра Свету, пра маці; ён цалаваў яе, смелай рукою лазіў ёй па ўсіх месцах, якія можна было дастаць, якія яна дазваляла яму — а дазваляла яна многае; і бялелі ў цемры трусікі, адцяняючы загарэлыя, рухавыя дзявочыя ногі…

«Аляксей… Пачакай! Ты, можа, думаеш, што я шлюшка?»

«Як можна, Ксю…»

«Калі так думаеш, правільна робіш — я і ёсць шлюшка… Калолася, лячылася… Я халодная. Ну, фрыгідная. Мяне за дзяўчыну не лічаць. Я пішу вершы — пра дахі, раскрыжаваныя антэнамі!..»

«Выдатная метафара».

Ён дакрануўся вуснамі да яе вачэй, вочы былі мокрыя і салёныя.

«Ксю! Ты што?! Я ж нічога ад цябе не хачу… Рабі так, каб табе добра было!

«Прабач… Я такая дурная… Усё нахлусіла… Хіба так дзяўчына павінна рабіць, як я раблю? Сама запрашала цябе… Добра, я прызнаюся — Света можа прыйсці ў любы час, і не адна… Толькі гэта! Ты ж не пакрыўдзішся?»

«Якія крыўды! Як ты скажаш, так і будзе. Хачу дачакацца Свету!»

Прага дабрыні да ўсіх і да ўсяго не знікала. Ён і Свеце, і яе чэху таксама хацеў выказаць, як іх любіць.

«Аляксей… Можна, я цябе пацалую на развітанне, і ты пойдзеш?»

«Толькі гарэлку дап’ю…»

Дапіў; яна пацягнулася пацалаваць яго, ён выставіў руку:

«Не трэба, уяўляю, як ад мяне гарэлкаю нясе».

«Ты цудоўны хлопец! Праўда, я такіх ніколі не бачыла яшчэ. Смешны толькі», — і голас у яе быў мяккі, пяшчотны.

Калі ён выйшаў на цёмную вуліцу, дождж скончыўся, з неба падалі апошнія рэдкія кроплі.

Абмінаючы калюжыны, ён дабраўся да шашы, якую перасякала чыгунка. Па шашы да вёскі было пятнаццаць кіламетраў, напрасткі, па чыгунцы сем. Пайшоў напрасткі, па шпалах. Час ад часу даводзілася спыняцца, каб вытрусіць з кедаў каменьчыкі, ды яшчэ двойчы саступаў дарогу цягнікам, таварнаму і пасажырскаму. Вось і станцыя, будка, склад… Якія яны ўночы чужыя, адзінокія!

Сам Аляксей зусім не адчуваў сябе ні адзінокім, ні падманутым, ні няшчасным.

Ён нават ганарыўся сабой, сваім высакародствам, што вось не стаў карыстацца момантам, а мог бы. Цэлае жыццё наперадзе. Колькі ўсяго яшчэ будзе!..

VІІ

На другі дзень раніцаю ён ішоў на працу, пакульгваючы, — сцёр-такі ногі да мазалёў. Ззаду затарахцеў мапед, Жэня дагнаў:

— Ну, хваліся! Чым скончылася?

— Нічым… Пасядзелі, пагаварылі…

— Усё зразумела з табою. Пашкадаваў п… — сам п… стаў, — махнуўшы рукой, рэзюмаваў Жэня.

Між тым часу да першага экзамена амаль не засталося. Кніжак, розных абітурыенцкіх дапаможнікаў Аляксей яшчэ ў пачатку лета поўна набраў у гарадской біблія­тэцы; яны ляжалі на тумбачцы сімпатычным стосам, ён любаваўся імі, ды так ні разу не разгарнуў. Уся надзея была на армейскую характарыстыку. У войску казалі, што з добрай характарыстыкай прымаюць амаль без экзаменаў. Восьмага жніўня ён апрануў касцюм, павязаў гальштук, начысціў чаравікі і паехаў у Мінск — паступаць на прамысловае і грамадзянскае будаўніцтва, разлічваючы, што прабудзе ў сталіцы дзён дзесяць мінімум, па два дні на кожны іспыт: супрамат, фізіка, замежная мова, сачыненне. А прыехаў дамоў… праз дзень, безнадзейна праваліўшы першы ж экзамен. Ён углядаўся ў білет, а бачыў шпалы, рэйкі, расу, круглую траву перакаці-поле… Белыя трусікі на загарэлых ножках… Словам, лезла ў галаву абы-што. Нічога людскага з такой здачы не магло атрымацца. Ён вяртаўся дамоў з пачуццём сораму і з адчуваннем, што не апраўдаў нейкіх надзей, якія на яго кімсьці ўскладаліся, не выканаў якогась важнага, даручанага яму задання, і вось вяртаецца — прыніжаны і з пустымі рукамі. Як яго сустрэнуць? Што скажуць? Што яму адказваць? Аднак дарэмныя былі яго перажыванні. Нічога не змянілася, у брыгадзе ніхто не ўспрыняў яго правал як няўдачу. Німб «вялікай будучыні» не пабляк над яго галавою.